روزهای هفته

شنبه ۲۹/دی/۱۳۸۶ - ۱۹/ژانویه/۲۰۰۸

به نوشته‌ی فرهنگ دهخدا و معین، واژه‌ی «شنبه» (که شکل‌های دیگر آن شنبذ و شنبد است) شکل پارسی واژه‌ی «شبت» (shabbat) عبری و «سبت» عربی است.

باور رایج بر این است که در ایران پیشااسلامی هفته وجود نداشته است و روزهای هر ماه تنها نام داشته‌اند. اما نوشته‌ی جالبی از آقای رضا مرادی غیاث‌آبادی خواندم که در این باره شک کرده و دلیل‌های خوبی برای این کار آورده است. خواندن آن را به شما هم پیشنهاد می‌کنم.

در کتاب «هفت پیکر» سروده‌ی نظامی گنجوی که درباره‌ی پادشاهی «بهرام گور» شاه ساسانی است چنین می‌خوانیم:

نشستن بهرام روز شنبه در گنبد سیاه و افسانه گفتن دختر پادشاه اقلیم اول
چون که بهرام شد نشاط پرست -------------- دیده در نقش هفت پیکر بست
روز شنبه ز دیر شماسی ---------------------- خیمه زد در سواد عباسی
سوی گنبدسرای غالیه‌فام ---------------------- پیش بانوی هند شد به سلام
تا شب آنجا نشاط و بازی کرد ------------------- عود سازی و عطرسازی کرد

نام روزهای هفته بر اساس ماه و خورشید و پنج سیاره‌ی شناخته‌شده در جهان باستان است یعنی تیر (عطارد = Mercury)، ناهید (زهره = Venus)، بهرام (مریخ = Mars)، کیوان (زحل = Saturn) و اورمزد (مشتری = Jupiter).

برای نمونه نام روزها در زبان انگلیسی و فرانسه عبارتند از:

۱) کیوان روز
Saturday = day of Saturn
در فرانسه: samedi (روز sambati = سبت. پیشتر dies Saturni به همان معنای کیوان روز)

۲) خورشید روز
Sunday = day of the Sun
در فرانسه: dimanche (در اصل dies dominicus روز سرور ما = عیسا)

۳) ماه روز
Monday = day of the Moon
در فرانسه: lundi (به همان معنا)

۴) بهرام روز
Tuesday = day of Mars
در فرانسه: mardi (به همان معنا)

۵) تیر روز
Wednesday = day of Mercury
در فرانسه: mercredi (به همان معنا)

۶) اورمزد روز
Thursday = day of Thor ~ Jupiter
در فرانسه: judi (به همان معنا)

۷) ناهید روز
Friday = free day
در فرانسه: vendredi (به همان معنای ناهید روز)

نام روزها در ایتالیایی و اسپانیایی شبیه فرانسه و در آلمانی شبیه انگلیسی است.