کشتی

سه‌شنبه ۲۳/بهمن/۱۳۸۶ - ۱۲/فوریه/۲۰۰۸

در فرهنگ زرتشتی «کستی» بندی است که پسران و دختران پس از هفت سالگی بر میان می‌بندند و از ۷۲ رشته بافته شده به یاد هفتاد و دو بخش یسنا در اوستا. در فرهنگ دهخدا چنین آمده است:

از کست (kost) مشتق است که در پهلوی به معنی پهلو، سوی، جانب و کنار است.... کستی را زرتشتیان «بند دین» نیز گویند و معرب آن کستیج و کستک و کشتیج است. این کستی از ۷۲ نخ از پشم سفید گوسفند تهیه می‌گردد و آن باید به دست زن موبدی بافته شود. 72 نخ به شش رشته قسمت شده و هر رشته 12 نخ دارد. عدد 72 اشاره است به 72 فصل یسنا که مهم‌ترین قسمت اوستاست و 12 اشاره است به دوازده ماه سال و ۶ اشاره است به شش گهنبار که اعیاد دینی سال باشد. کستی را باید سه بار به دور کمر بندند و این نیز به عدد سه اصل مزدیسنا: منش نیک، گُوِش [گفتار] نیک و کنش نیک می‌باشد. هر زرتشتی پس از سن هفت سالگی موظف است که کستی را به دور کمر بندد. (مزدیسنا ص 243، 252).

همراه کستی، پیراهن سپید و نازکی و ساده‌ای نیز بر تن می‌کنند که به آن «سَدره» می‌گویند. جامی در داستان کلاغی که خواست راه رفتن کبک را بیاموزد در توصیف کبک گوید:
فاخته‌گون سدره به بر کرده تنگ ------------- دوخته بر سدره سجاف دورنگ

جشن تکلیفی که به تازگی رایج شده در مدرسه‌های ایران برای دختران می‌گیرند شاید تقلیدی باشد از مراسم کستی بستن و سدره‌پوشی دختران زرتشتی.

به نظرم رسید که شاید فعل «ستر» در عربی به معنای پوشاندن از همین واژه‌ی سدره گرفته شده و از آن واژه‌هایی مانند مستور، استتار و ... ساخته شده باشد. نمی‌دانم تا چه اندازه درست است.

از واژه‌ی کستی - که به شکل کشتی درآمده - نام ورزش و تمرینی گرفته شده که همه با آن آشنا هستیم. در واقع کشتی گرفتن یعنی به هم آویختن و گرفتن کشتی دیگری برای این که او را به زمین بزنیم.

نمونه‌ی دیگری از تبدیل س در پهلوی اشکانی به ش در پهلوی ساسانی واژه‌های «گسنه» و «گشنه» (گرسنه) و «فریسته» و «فرشته» (فرستاده) هستند. هم چنین خود «یسنا» که به صورت «جشن» درآمده است. جشن در اصل یعنی مراسم یزش یا ستایش. ایزد نیز در اصل یزته به معنای پرستیدنی است. (هندیان جشن را جَشَن تلفظ می‌کنند مانند گرم که گَرَم گفته می‌شود).