استان‌های ایران

جمعه ۲۵/آبان/۱۳۸۶-۱۶/نوامبر/۲۰۰۷

من حس می‌کنم شناخت ما از استان‌های کشورمان و نیز کشورهای هم‌بسته و همزبان‌مان یعنی افغانستان و تاجیکستان کم است. این دو کشور بخشی از تاریخ و فرهنگ ایران هستند. بسیاری از بزرگان فرهنگ ما از این ناحیه‌ها بودند مانند ناصر خسرو بلخی٬ مولانا بلخی٬ سنایی غزنوی٬ رودکی پنج‌کندی٬ پورسینا یا بوعلی سینا. بسیاری از شهرهای ایرانی دیگر نیز به خاطر سیاست‌های روسیه از تاجیکان ایرانی گرفته و به ازبکان ترک داده شده است مانند سمرقند و بخارا. اما در عوض٬ برخی از ما نام تمام ایالت‌های امریکا و تیم‌های فوتبال انگلستان را مثل آب روانیم. البته این بد نیست اما باید به تاریخ و فرهنگ خودمان هم توجه داشته باشیم. شاید برای این که فرهنگ خودمان برایمان مهم نیست. نمی‌دانم ...


استان‌های ایران:
ایران پس از سازماندهی نوین کشوری در زمان رضا شاه ابتدا ۱۰ استان داشت. در زمان انقلاب سال ۱۳۵۷ خ/۱۹۷۹ م. این تعداد به ۲۴ رسیده بود. اینک این شماره به خاطر افزایش جمعیت٬ و به نظر من ضعف مدیریت٬ به عدد ۳۰ رسیده است. استانداری‌ها و مدیریت کلان کشور به جای آن که مشکل استان‌ها را حل کند آنها را تقسیم می‌کند. برای حل مشکل قزوین و زنجان هر دو را استان کردند. برای حل مشکل خراسان آن را به سه استان تقسیم کردند و ...
هر استان هزینه‌های فراوانی برای کشور دارد. زیرا به استانداری و اداره‌ها و دایره‌های مربوط نیاز دارد و ساخت و نگهداری همه‌ی این اداره‌ها و ساختمان‌ها مستلزم هزینه است.




مساحت: ۱/۶۴۸/۱۹۵ کیلومتر مربع
جمعیت: نزدیک ۷۰ میلیون نفر
چگالی: ۴۲ نفر/کیلومتر مربع

نام استان‌ها:
۱) تهران ۲) قم ۳) مرکزی ۴) قزوین ۵) گیلان
۶) اردبیل ۷) زنجان ۸) آذربایجان شرقی ۹) آذربایجان غربی ۱۰) کردستان
۱۱) همدان ۱۲) کرمانشاه ۱۳) ایلام ۱۴) لرستان ۱۵) خوزستان
۱۶) چهارمحال و بختیاری ۱۷) کهکیلویه و بویر احمد ۱۸) بوشهر ۱۹) فارس ۲۰) هرمزگان
۲۱) سیستان و بلوچستان ۲۲) کرمان ۲۳) یزد ۲۴) اصفهان ۲۵) سمنان
۲۶) مازندران ۲۷) گلستان ۲۸) خراسان شمالی ۲۹) خراسان رضوی ۳۰) خراسان جنوبی

در زمان ساسانیان ایران از مرز چین تا سوریه‌ی امروزی بود. فکر کنم با مدیریت امروز می‌بایست ۲۵۶ استان می‌بود. و یا اگر مدیریت ایرانی را برای امریکا به کار ببریم به جای ۵۰ ایالت ۵۰۰ ایالت خواهیم داشت!


استان‌های افغانستان:
افغانستان دارای ۳۴ ولایت (استان) است.



مساحت: ۶۴۷/۵۰۰ کیلومتر مربع
جمعیت: نزدیک ۳۱ میلیون نفر
چگالی: ۴۷ نفر/کیلومتر مربع

نام این استان‌ها یا ولایت‌ها به ترتیب الفبا عبارتند از:

۱) ولایت ارزگان ۲) ولایت بادغیس ۳) ولایت بامیان ۴) ولایت بدخشان ۵) ولایت بغلان
۶) ولایت بلخ ۷) ولایت پروان ۸) ولایت پکتیا ۹) ولایت پکتیکا ۱۰) ولایت پنج‌شیر
۱۱) ولایت تخار ۱۲) ولایت جوزجان ۱۳) ولایت خوست ۱۴) ولایت دایکندی ۱۵) ولایت زابل
۱۶) ولایت سر پل ۱۷) ولایت سمنگان ۱۸) ولایت غزنی ۱۹) ولایت غور ۲۰) ولایت فاریاب
۲۱) ولایت فراه ۲۲) ولایت قندهار ۲۳) ولایت کابل ۲۴) ولایت کاپیسا ۲۵) ولایت کندوز
۲۶) ولایت کنر ۲۷) ولایت لغمان ۲۸) ولایت لوگر ۲۹) ولایت ننگرهار ۳۰) ولایت نورستان
۳۱) ولایت نیمروز ۳۲) ولایت وردک ۳۳) ولایت هرات ۳۴) ولایت هلمند


استان‌های تاجیکستان:
تاجیکستان نیز دارای ۴ استان (ولایت) است:



مساحت: ۱۴۳/۱۰۰ کیلومتر مربع
جمعیت: نزدیک ۷/۵ میلیون نفر
چگالی: ۴۵ نفر/کیلومتر مربع

نام‌ها بر اساس شماره:
۱) استان سغد: مرکز شهر خجند
۲) استان قراتگین: مرکز شهر کافرنهان یا وحدت
۳) استان ختلان: مرکز گورکان تپه
۴) استان خودمختار کوهستان بدخشان: مرکز خاروغ

شهر دوشنبه٬ پایتخت تاجیکستان٬ جز هیچ یک از استان‌ها نیست بلکه در یک منطقه به نام «منطقه‌ی مستقل جمهوری» قرار دارد.


استان‌های ازبکستان:
کشور ازبکستان دارای ۱۲ استان (ولایت)، شهر تاشکند و یک جمهوری خودمختار است.



مساحت: ۴۴۷/۴۰۰ کیلومتر مربع
جمعیت: نزدیک ۲۷ میلیون نفر
چگالی: ۵۹ نفر/کیلومتر مربع

نام استان‌ها:

1) شهر تاشکند. تاشکند در اصل «چاچ کند» بوده است یعنی شهر چاچ. مانند سمرکند یعنی شهر یا دژ سنگی. یا پنج‌کند زادگاه رودکی به معنای پنج شهر که امروزه در تاجیکستان است و پنجکنت گفته می‌شود. در شهر چاج بهترین کمان‌های ایرانی ساخته می‌شد. در شاهنامه بسیار از چاچی کمان یاد می‌شود.
۲) استان اندیجان: مرکز اندیجان. در خوزستان ایران نیز شهری به نام هندیجان داریم.
۳) استان بخارا: مرکز بخارا
۴) استان فرغانه: مرکز فرغانه
۵) استان جیزک (=دژک): مرکز جیزک
۶) استان نمنگان: مرکز نمنگان (نمک کان)
۷) استان نوایی: مرکز نوایی
۸) استان قشقه‌دریا: مرکز قرشی (همان شهر نخشب پارسی. یا عربی شده: نسف)
۹) استان سمرقند: مرکز سمرقند
۱۰) استان سیردریا: مرکز گلستان
۱۱) استان سرخان‌دریا: مرکز ترمذ
۱۲) استان تاشکند
۱۳) استان خوارزم: مرکز گرگانج. در تازش چنگیز مغول شهر گرگانج با خاک یکسان شد. انوری در قصیده‌ای می‌گوید:
آخر اي خاك خراسان داد يزدانت نجات -------- از بلاي غيرت خاك ره گرگانج و كات
۱۴) جمهوری خودمختار قره‌قالپاقستان: مرکز نوکوس