ملانصرالدین هم ترک شد!

یک‌شنبه ۲۲/اردیبهشت/۱۳۸۷ - ۱۱/می/۲۰۰۸

امروز در پایگاه خبری بی.بی.سی پارسی خواندم که ترکیه می‌خواهد در سال ۲۰۰۸ م/۱۳۸۷ خ بزرگداشت ملانصرالدین را برگزار کند.

دکتر عبدالغفور آرزو، محقق ادبی [افغان] ... به این نظر است که ملا نصرالدین ممکن است شخصیتی حقیقی بوده باشد ولی در طول زمان‌ها و در مناطق مختلفی از جهان از یک شخصیت واحد، چندین شخصیت ساخته شده است.
به گفته آقای آرزو، دلیل چنین امری موجودیت استبداد و نظام های اقتدارگرا در جوامعی بوده است که مردم نمی‌توانستند خواست‌های مشروع خود را به گوش مسئولان برسانند. او می‌گوید: این روایتگری و انتساب همه دردهای ناگفته به راویان ناشناخته، نتیجه استبداد است. یکی از ویژگی‌های جوامع استبدادی چنین است: «من نمی‌گویم، دیگران گفته‌اند.»

البته در ترکیه او را «نصرتین هوجه» (Nasrettin hoca) یا همان «خواجه نصرالدین» می‌خوانند.

نمی‌خواهم بدگمان باشم اما به قول مثل معروف، مارگزیده از ریسمان سیاه و سپید هم می‌ترسد. باید منتظر ماند و دید که آیا می‌خواهند او را نیز مانند مولانا جلال‌الدین محمد بلخی شاعر ایرانی شخصیتی ترک معرفی کنند (که به احتمال خیلی زیاد چنین خواهند کرد). گویا دامنه‌ی همه‌ترک‌انگاری (pan-Turkism) از شخصیت‌های واقعی فراتر رفته و اکنون نوبت شخصیت‌های داستانی و افسانه‌ای است که هویتی ترکی بدانان داده شود. گویا قرار است همان طور که سلطان‌های عثمانی خود را وارثان پیامبر اسلام و دیگر خلیفه‌های اسلام می‌دانستند حکومت «سکولار» ترکیه نیز خود را وارث و مالک و متولی تمامی دستاوردهای مادی و معنوی کشورهای اسلامی و غرب آسیا بداند.

در خبر بی.بی.سی «جُحی» یا «جحا» را که شخصیتی عرب بوده و در سده‌ی دوم هجری می‌زیسته با هوجه‌ی ترکی یا همان خواجه‌ی پارسی اشتباه گرفته و نوشته ملانصرالدین در میان عربان به حجا یا خواجه معروف است! گویا منبع‌شان هم دانش‌نامه‌ی بریتانیکا بوده اما در آنجا ننوشته که جحای عربی همان خواجه است.

جحا در لطیفه‌های عبید زاکانی نیز آمده است. مانند این:
در ِ خانه‌ی جحی بدزدیدند. او برفت و در ِ مسجدی برکند و به خانه می‌برد. گفتند «چرا در ِ مسجد برکنده‌ای؟» گفت: «در ِ خانه‌ی من دزدیده‌اند و خداوند ِ این در، دزد را می‌شناسد. دزد را به من سپارد و در ِ خانه‌ی خود بازستاند.»

پی‌نوشت:
بـــــله. حدسم درست بود. با کمی جستجو به این خبر در پایگاه خبری روزانه‌ی ترکیه رسیدم که سال ۲۰۰۵ م/۱۳۸۴ خ منتشر شده و نوشته آن سال چهل و ششمین سالی بوده که بین ۵ تا ۱۰ جون/۱۶ تا ۲۱ خرداد در شهر «آق شهر» (Akşehir) [شهر سپید] جشنواره‌ی ملانصرالدین برگزار شد. به باور ترکان، ملانصرالدین فرد ترکی بوده که در آناتولی و در این شهر زاده شده و در قونیه هم درگذشته است.

در ویکی‌پدیا نیز بدون سند و مدرکی نوشته که یونسکو سال ۱۹۹۶ را سال «نصرتین هوجه» معرفی کرده است. شاید این نیز مانند کشف همه‌ترک‌انگاران باشد که یونسکو زبان ترکی را سومین زبان باقاعده‌ی دنیا و زبان پارسی را به عنوان سی و سومین لهجه‌ی زبان عربی(؟) اعلام کرد!