پسوند «-ستان» در انگلیسی

پنج‌شنبه ۴/مهر/۱۳۸۷ - ۲۵/سپتامبر/۲۰۰۸

به نظر می‌رسد که پسوند پارسی «-ستان» دارد در زبان انگلیسی جای خود را باز می‌کند در این زمینه جنگ افغانستان و استقلال جمهوری‌های شوروی پیشین (تاجیکستان، ازبکستان، قزاقستان و ...) تاثیر داشته است.

برایم جالب بود که به تازگی سه کتاب به انگلیسی نوشته شده که در نام هر سه‌شان از پسوند پارسی «-ستان» استفاده شده و به این دو مورد که گفتم مربوط هستند. البته گویا موضوع این سه کتاب هیچ ربطی به کشور ایران و ایرانیان ندارند.

- کتاب داستانی به نام «پوچستان» (Absurdistan) درباره‌ی کشوری فرضی و خیالی مشابه بسیاری از جمهوری‌های شوروی پیشین. این کتاب به وضعیت اقتصادی و اجتماعی روسیه پس از فروپاشی شوروی می‌پردازد. نویسنده‌ی آن پیشتر نیز کتاب داستان دیگری در همین زمینه نوشته است.



- فیلمی هم به نام «پوچستان» ساخته شده که ربطی بدین کتاب ندارد.

- کتاب مستندی به نام «لندنستان» (Londonistan) درباره‌ی گسترش و رشد بنیادگرایی اسلامی در انگلستان و لندن



- کتاب مستند دیگری به نام «ثروتمندستان» (Richistan) درباره‌ی طبقه‌ی نوثروتمند امریکا



یادآوری می‌کنم که من نه آن فیلم را دیده‌ام و نه این کتاب‌ها را خوانده‌ام. بنابراین درباره‌ی محتوای آنها نمی‌توانم نظری بدهم. همان طور که گفتم تنها نام آنها برای من جالب بود.

در حالی که نویسندگان انگلیسی‌زبان از پسوند پارسی «-ستان» استفاده می‌کنند جالب است که گروهی از ایرانیان به جای اوس‌ستان و ابخازستان - که سرزمین‌هایی با پیشینه‌ی ایرانی نیز هستند - می‌گویند اوستیا و ابخازیا! (ن. ک. درباره‌ی نام «اوستیا»)

پی‌نوشت:
دوستی دارم اهل ترکیه که گفت ما در زبان خودمان (ترکی استانبولی) به کشور یونان می‌گوییم «یونانستان»! گفتم ما نیز درباره‌ی نام برخی از کشورهای اروپایی همین کار را می‌کنیم یعنی می‌گوییم:
- مجارستان (Hungary که مردم آن Magyar خوانده می‌شوند)
- بلغارستان (Bulgaria)
- لهستان (Poland)
- انگلستان (England. در فرانسه: Angle-terre یعنی سرزمین Angle ها، قوم اصلی در ترکیب Anglo-Saxon)

شاید بد نباشد نام‌های زیر را نیز به کار بریم:
- اسکاتلند (Scotland): اسکاتستان!
- ایرلند (Ireland): آیرستان
- ایسلند (Iceland): آیس‌ستان
- فنلاند (Finland): فین‌ستان
- هلند (Holland یا The Netherlands): فرودستان (در فرانسه می‌گویند: Les Pays-Bas)

پی‌نوشت ۲:
- در ویکی‌پدیا خواندم که پوچستان (Absurdistan) را نخستین بار واتسلاف هاول (Václav Havel) شاعر و نویسنده و سیاستمدار و رییس جمهور پیشین چک پس از اصلاحات اقتصادی (perestroika) در اتحاد شوروی سابق به کار برده است.

- در ویکی‌پدیا به نمونه‌های دیگری از این پسوند برخوردم که گروهی نام جاهای واقعی است و گروهی هم نام‌های ساختگی و داستانی است. این صفحه هم چنین ریشه‌ی این پسوند را بررسی می‌کند و معادل‌های آن را در دیگر زبان‌های هندواروپایی داده است. مانند شتات (Stadt)‌ در آلمانی و stead- در انگلیسی.

پی‌نوشت ۳:
به نوشته‌ی فرهنگ وبستر این کاربرد طنزآمیز پسوند «-ستان» در زبان انگلیسی به معنای جاهای خیالی و داستانی از سال ۱۹۹۰ م/۱۳۶۹ خ (همزمان با فروپاشی شوروی) در زبان انگلیسی رایج شده است و شاید تاییدی باشد بر نظر من.

در ضمن دکتر محمد حیدری ملایری، اخترشناس و اخترفیزیکدان سرشناس ایرانی در نپاهشگاه (رصدخانه‌ی) پاریس و نگارنده‌ی «فرهنگ ریشه‌شناختی اخترشناسی و اخترفیزیک»، یادداشت زیر را درباره‌ی ریشه‌شناسی پسوند «-ستان» فرستادند که از ایشان سپاسگزارم.

Suffix of "place, land, country" and in rare cases "time;" examples: لرستان "Lorestân;" کردستان "Kurdestân;" افغانستان "Afghanistan;" ترکستان "Turkistan;" پاکستان "Pakistan;" انگلستان "England;" لهستان "Poland;" کوهستان "kuhestân = mountaneous region, highland;" تابستان "summer;" زمستان "winter."

From Mid.Pers. -stân, -istân. Examples: gôstân (گاوستان) "cowshed;" šapistân (شبستان) "dormitory;" tâpistân "summer;" zamistân "winter."

From O.Pers. stāna- "place;" Av. stāna-, as in gaostāna- (Mid.Pers. gôstân, as above) "cowshed;" from Proto-Iranian *stāna-.

This suffix is related to O.Pers./Av. base sta- "to stand;" Mod.Pers. istâdan (ایستادن) "to stand;" cf. Skt. sthā- "to stand," sthāna- "standing;" Gk. histemi "to put, place," stasis "standing still;" L. stare "to stand;" Goth. standan; O.H.G. stantan; O.E. standan; E. stand; PIE base *sta- "to stand."