Thursday, September 25, 2008

پسوند «-ستان» در انگلیسی

پنج‌شنبه ۴/مهر/۱۳۸۷ - ۲۵/سپتامبر/۲۰۰۸

به نظر می‌رسد که پسوند پارسی «-ستان» دارد در زبان انگلیسی جای خود را باز می‌کند در این زمینه جنگ افغانستان و استقلال جمهوری‌های شوروی پیشین (تاجیکستان، ازبکستان، قزاقستان و ...) تاثیر داشته است.

برایم جالب بود که به تازگی سه کتاب به انگلیسی نوشته شده که در نام هر سه‌شان از پسوند پارسی «-ستان» استفاده شده و به این دو مورد که گفتم مربوط هستند. البته گویا موضوع این سه کتاب هیچ ربطی به کشور ایران و ایرانیان ندارند.

- کتاب داستانی به نام «پوچستان» (Absurdistan) درباره‌ی کشوری فرضی و خیالی مشابه بسیاری از جمهوری‌های شوروی پیشین. این کتاب به وضعیت اقتصادی و اجتماعی روسیه پس از فروپاشی شوروی می‌پردازد. نویسنده‌ی آن پیشتر نیز کتاب داستان دیگری در همین زمینه نوشته است.



- فیلمی هم به نام «پوچستان» ساخته شده که ربطی بدین کتاب ندارد.

- کتاب مستندی به نام «لندنستان» (Londonistan) درباره‌ی گسترش و رشد بنیادگرایی اسلامی در انگلستان و لندن



- کتاب مستند دیگری به نام «ثروتمندستان» (Richistan) درباره‌ی طبقه‌ی نوثروتمند امریکا



یادآوری می‌کنم که من نه آن فیلم را دیده‌ام و نه این کتاب‌ها را خوانده‌ام. بنابراین درباره‌ی محتوای آنها نمی‌توانم نظری بدهم. همان طور که گفتم تنها نام آنها برای من جالب بود.

در حالی که نویسندگان انگلیسی‌زبان از پسوند پارسی «-ستان» استفاده می‌کنند جالب است که گروهی از ایرانیان به جای اوس‌ستان و ابخازستان - که سرزمین‌هایی با پیشینه‌ی ایرانی نیز هستند - می‌گویند اوستیا و ابخازیا! (ن. ک. درباره‌ی نام «اوستیا»)

پی‌نوشت:
دوستی دارم اهل ترکیه که گفت ما در زبان خودمان (ترکی استانبولی) به کشور یونان می‌گوییم «یونانستان»! گفتم ما نیز درباره‌ی نام برخی از کشورهای اروپایی همین کار را می‌کنیم یعنی می‌گوییم:
- مجارستان (Hungary که مردم آن Magyar خوانده می‌شوند)
- بلغارستان (Bulgaria)
- لهستان (Poland)
- انگلستان (England. در فرانسه: Angle-terre یعنی سرزمین Angle ها، قوم اصلی در ترکیب Anglo-Saxon)

شاید بد نباشد نام‌های زیر را نیز به کار بریم:
- اسکاتلند (Scotland): اسکاتستان!
- ایرلند (Ireland): آیرستان
- ایسلند (Iceland): آیس‌ستان
- فنلاند (Finland): فین‌ستان
- هلند (Holland یا The Netherlands): فرودستان (در فرانسه می‌گویند: Les Pays-Bas)

پی‌نوشت ۲:
- در ویکی‌پدیا خواندم که پوچستان (Absurdistan) را نخستین بار واتسلاف هاول (Václav Havel) شاعر و نویسنده و سیاستمدار و رییس جمهور پیشین چک پس از اصلاحات اقتصادی (perestroika) در اتحاد شوروی سابق به کار برده است.

- در ویکی‌پدیا به نمونه‌های دیگری از این پسوند برخوردم که گروهی نام جاهای واقعی است و گروهی هم نام‌های ساختگی و داستانی است. این صفحه هم چنین ریشه‌ی این پسوند را بررسی می‌کند و معادل‌های آن را در دیگر زبان‌های هندواروپایی داده است. مانند شتات (Stadt)‌ در آلمانی و stead- در انگلیسی.

پی‌نوشت ۳:
به نوشته‌ی فرهنگ وبستر این کاربرد طنزآمیز پسوند «-ستان» در زبان انگلیسی به معنای جاهای خیالی و داستانی از سال ۱۹۹۰ م/۱۳۶۹ خ (همزمان با فروپاشی شوروی) در زبان انگلیسی رایج شده است و شاید تاییدی باشد بر نظر من.

در ضمن دکتر محمد حیدری ملایری، اخترشناس و اخترفیزیکدان سرشناس ایرانی در نپاهشگاه (رصدخانه‌ی) پاریس و نگارنده‌ی «فرهنگ ریشه‌شناختی اخترشناسی و اخترفیزیک»، یادداشت زیر را درباره‌ی ریشه‌شناسی پسوند «-ستان» فرستادند که از ایشان سپاسگزارم.


Suffix of "place, land, country" and in rare cases "time;" examples: لرستان "Lorestân;" کردستان "Kurdestân;" افغانستان "Afghanistan;" ترکستان "Turkistan;" پاکستان "Pakistan;" انگلستان "England;" لهستان "Poland;" کوهستان "kuhestân = mountaneous region, highland;" تابستان "summer;" زمستان "winter."

From Mid.Pers. -stân, -istân. Examples: gôstân (گاوستان) "cowshed;" šapistân (شبستان) "dormitory;" tâpistân "summer;" zamistân "winter."

From O.Pers. stāna- "place;" Av. stāna-, as in gaostāna- (Mid.Pers. gôstân, as above) "cowshed;" from Proto-Iranian *stāna-.

This suffix is related to O.Pers./Av. base sta- "to stand;" Mod.Pers. istâdan (ایستادن) "to stand;" cf. Skt. sthā- "to stand," sthāna- "standing;" Gk. histemi "to put, place," stasis "standing still;" L. stare "to stand;" Goth. standan; O.H.G. stantan; O.E. standan; E. stand; PIE base *sta- "to stand."

5 نظر:

Anonymous said...

سلام علیکم

Afghanistan / Baltistan / Balushistan / East Pakistan / Kafiristan / Nuristan /
Khuzistan / Kurdistan / Laristan / Luristan / Pakistan / West Pakistan /
Tajikistan / Turkistan / Turkmenistan / Uzbekistan / Waziristan

این فرمایش شما که «... پسوند پارسی «-ستان» دارد در زبان انگلیسی جای خود را باز می‌کند ...» برای بنده مشکوک است

اولاً شاید پسوند «-ستان» در بررسی ی پیشینه‌اش، از هندواروپائی تا حال، در آریائی و ایران باستان و هند باستان و ...، شکلهای مختلف به خود گرفته باشد و شاید در نامهای نقاطی که بیشتر به هند نزدیک هستند تا به ایران این نامها پسوند «-ستان» خود را از سنسکریت گرفته باشند.

ثانیاً اگر در مثلاً ده سال گذشته دویست نام جغرافیائی هم در انگلیسی وارد شده باشد که «-ستان» داشته باشد شاید در واقع ورود دویست نام جغرافیائی است و نه ورود پسوند «-ستان».

اگر نامهای زیر که نقاط جغرافیائی در انگلیس هستند در زبان ما رایج باشد آیا یعنی پسوند –ford (البته بر فرض که –ford پسوند به معنای فنی ی کلمه باشد) در فارسی وارد شده است؟

Bedford / Bradford / Brentford / Deptford / Hertford / Oxford /
Romford / Salford / Sleaford / Staford / Stretford / Watford / Woodford

سپاسگزار می‌شوم اگر جوابهای/نظرهای خودتان درباره‌ی کامنتهایم را در کامنت وبلاگ خودم هم بنویسید چون هم سریعتر خبردار می‌شوم و هم ممکن است من یادم برود فلان کامنت را در ذیل کدام مقاله‌ی شما نوشته‌ام

سیدعباس سیدمحمدی

http://seyyedmohammadi.blogfa.com

Anonymous said...

سلام بر شما.

۱) به گمانم پسوند «-ستان» از پارسی میانه (پهلوی) رایج شده باشد. نمی‌دانم که آیا در زبان پارسی باستان نیز این پسوند را داشته‌ایم یا نه. و آیا در زبان‌های دیگر هندواروپایی و سنسکریت هم وجود دارد یا نه.

من این کاربرد تازه‌ی پسوند پارسی «-ستان» را تنها در رسانه‌ها انگلیسی زبان دیده‌ام. (حتا در برنامه‌ای کمدی شنیدم که کسی که نقش دختر جرج بوش را بازی می‌کرد گفت پدرم رفته «عراقستان» را آزاد کند!)

۲) منظور من رواج صدها نام جغرافیایی (مانند پاکستان، افغانستان، وزیرستان و دیگر نام‌هایی که شما آوردید) در زبان انگلیسی نبود بلکه کاربرد پسوند پارسی «-ستان» با بن‌واژه‌های انگلیسی برای ساختن نام‌ها و مفهوم‌های جدید بود مانند ترکیب Absurdistan که نام جایی نیست یا Richistan. اگر تنها کاربرد «-ستان» در نام‌های خاص جغرافیایی بود حق با شما بود.

اگر ما، خدایی نکرده!، از فردا به جای شاهین‌شهر بگوییم شاهین‌ویل (Shahinville) آن وقت می‌شود گفت که پسوند «-ویل» انگلیسی در پارسی به کار رفته است. اما کاربرد نام جکسون‌ویل تنها کاربرد نام خاص است. و هیچ چیزی را نشان نمی‌دهد.

شهربراز

Anonymous said...

بله
من هم وقتی کامنتم را تنظیم می کردم حواسم بود ممکن است تعدادی از واژه هایی که شما ذکر کردی نام جغرافیایی نیست. ولی ولی بیایئم شما و بنده بررسی کنیم ببینیم در
Absurdistan
و
Richistan
آنچه در پایان واژه یا نام می بینم واقعاً ـ ستان فارسی یا ایرانی ی باستان یا سنسکریت یا ... است یا شباهت ظاهری است

ایضاً در
protistan
و
sacristan
و
tristan
Tristan
پسوند ـ ستان است یا ربطی ندارد؟

***

بگذریم
بنده اخیراً در گفت و گو با یکی از رفقایم از او شنیدم یونانیها در جنگهاشان با ایران هرگز حتا یک کلبه را هم ویران کردند البته جز آتش زدن تخت جمشید که استثناء بود و در هنگام مستی فرمانش را صادر کردند و اینها طبق تاریخ مکتوب است

شما درباره ی اخلاق یونانیها (اخلاق جنگی) در جنگ با ایران و غیر ایران اطلاعات و منابع دارید؟
اگر دارید ممنون می شوم معرفی کنید


سیدعباس سیدمحمدی

http://seyyedmohammadi.blogfa.com

Anonymous said...

سلام بر شما.

دوست عزیز اگر ناراحت نشوید باید بگویم درست است که در زمینه‌ی علمی و پژوهش شک چیز خوبی است اما من آنقدر زبان انگلیسی بلد هستم که فرق بین آنچه نوشتم و مثال‌های شما را بفهمم. و درباره‌ی مطلبی که می‌نویسم دقت می‌کنم.

در سه موردی که من نوشتم یعنی
Absurdistan
و
Richistan
و
Londonistan

واقعا پسوند پارسی «-ستان» استفاده شده است. و اصلا شباهتی با نام خاص تریستن یا تریستان و دو مثال دیگر که شما گفتید ندارد. و من تنها همین سه مثال را زدم.
تا آنجا که من بررسی کردم این پسوند بدین شکل در زبان‌های اروپایی به ویژه انگلیسی وجود نداشته است.

اما درباره‌ی اخلاق یا رفتار جنگی یونانیان من الان سندی یادم نیست که از این اخلاق تعریف شده باشد. نگاه می‌کنم و به شما خبر می‌دهم. اتفاقا من این را درباره‌ی سپاه ایران شنیده بودم تا یونان.

شهربراز

Mehdi said...

سلام!
مقاله تان و نظرات مربوط به آنها را خواندم و واقعاً لذت بردم. چيزي كه به وضوح در همه متن به چشم مي خورد قدرت و غناي زبان زيباي پارسي است.
تلاشتان را مي ستايم و ضمن عرض خسته نباشيد، دستتان را صميمانه مي فشارم. اميدوارم در اين راه ثابت قدم باشيد.
مهدي