چهارشنبه ۱۰/امرداد/۱۳۸۷ - ۳۰/جولای/۲۰۰۸
دکتر کاوه فرخ پی‌نوشت و دنباله‌ای بر پاسخ خود به اشپیگل نوشته است که حاوی نکته‌ی مهمی است. اینک خلاصه‌ای از آن را در اینجا ترجمه می‌کنم.
نکته‌ی اصلی این است که دو «تاریخ‌دانی» که آقای ماتیاس شولتز به عنوان منبع خود معرفی کرده و تمام مقاله و استدلال خود درباره‌ی خودکامه و بی‌رحم بودن کوروش را بر پایه‌ی نظرهای آنان گذاشته است (یعنی یوزف وایسهوفر و شودیگ) به ترجمه‌ی اشتباهی از یک سنگ‌نبشته‌ی باستانی استناد میکنند.
«رویدادنامه‌ی نبونید» (Nabonidus Chronicle) داستان پیروزی کوروش بزرگ در شهر اوپیس (Opis) را روایت می‌کند. در سال ۱۹۶۶ م/۱۳۴۵ خ «ای.کی. گریسون» (A. K. Grayson) ترجمه‌ای از این سند تاریخی را منتشر کرد که در آن چنین آمده است:
در ماه تیشری، وقتی کوروش در شهر اوپیس بر کرانه‌ی دجله با ارتش اکد جنگید مردم اکد عقب نشستند. او (کوروش) غنیمت گرفت و مردم را کشتار کرد.
دانشوران می‌دانستند که این ترجمه مشکل دارد اما کسی به طور دانشگاهی و علمی بدان نپرداخته بود تا این که در سال ۲۰۰۷ م/۱۳۸۶ خ «شاهرخ رزمجو» از پروفسور «ویلفرد لامبرت»، استاد دانشگاه بیرمنگهام انگلستان، خواست که این متن را به درستی ترجمه کند. پروفسور لامبرت خبره‌ترین کس در این زمینه است و گریسون پیشتر شاگرد او بوده است.
ترجمه‌ی درست پروفسور لامبرت چنین است:
در ماه تیشری، وقتی کوروش در شهر اوپیس بر کرانه‌ی دجله با ارتش اکد جنگید، سربازان اکد عقب نشستند. او (کوروش) غنیمت گرفت و سربازان اکد را شکست داد.
می‌بینید که ترجمه‌ی گریسون دو اشتباه بزرگ دارد:
- به جای «سربازان اکد» نوشته شده «مردم اکد»
- به جای «شکست داد» نوشته شده «کشتار کرد» یا «قتل عام کرد».
شهر اوپیس و ساکنان بابلی آن تا زمان سلوکیان یعنی نزدیک ۳۰۰ سال پس از کوروش برجا ماندند و زمانی که پارتیان (اشکانیان) نیروهای سلوکیان را از ایران و میان‌رودان بیرون کردند شهر اوپیس و سلوکیه بر کرانه‌ی دجله به رونق خود برقرار بماند و بعدها با ساخت تیسپون - که پایتخت اشکانیان و ساسانیان بود - این دو شهر در تیسپون ادغام شدند.
پی‌نوشت
آقای رضا مرادی غیاث‌آبادی یادآوری کردند که وی متن کامل «رویدادنامه‌ی نبونید» را پیشتر از روی ترجمه‌های اروپایی با توضیح‌هایی به پارسی ترجمه کرده است. می‌توانید آن را در این نشانی بیابید.
بند بالا در ترجمه‌ی دکتر مرادی:
در ماه تَـشـریـتـو [= آرامی: تـیـشـری/ فارسی باستان: بـاگَـیـادَئـیـش/ مهر]، هنگامی که کوروش به سپاه اکَـد در شهر اُپـیـس [شاید در جای بغداد امروزی] بر کرانهء رود دجـلـه حمله کرد؛ مردمان اَکَـد بشوریدند [بر علیه چه کسی؟]. اما او [کوروش یا نبونید؟] همه مردمان شهر را از دم بکشت.
هم چنین
ترجمه‌ی پارسی استوانه‌ی کوروش از متنهای اروپایی به دست رضا مرادی غیاث‌آبادی.
1 نظر:
درود بر شما
اطلاعات بسیار خوبی بود اما هنگامی که برای نخستین بار این متن را در تارنمای جناب مرادی دیدم حس کردم که زیاد درست نیست. چون دیدگاههای مفسران غربی نمیتواند الزاما دیدگاه زبانشناسان باشد یا آنکه ترجمهء دست چندم نمیتواند درست دربیاید. بنابراین ترجمهء ترجمهء نادرست، نادرست خواهد شد. اینرا هم به جناب مرادی گفته بودم اما ایشان نپذیرفتند. اکنون که ترجمهء دست اول و درست از پروفسور لمبرت میبینم براستی خوشحالم و امیدوارم دوستانی که متنهای انگلیسی از کتیبه ها را ترجمه میکنند این نکته ها به یاد داشته باشند.
پیروز باشید
Post a Comment