نوواژترسی

پنج‌شنبه ۲۷/تیر/۱۳۸۷ - ۱۷/جولای/۲۰۰۸

دکتر محمد حیدری ملایری در پیشگفتار «فرهنگ ریشه‌شناختی اخترشناسی و اخترفیزیک» می‌نویسد:

می‌توان گفت که حتا گونه‌ای گرایش به «نو واژ ترسی» (neologophobia) در میان ایرانیان وجود دارد، از جمله در میان کسانی که با زبانی خارجی نیز آشنا هستند. به نظر می‌رسد اینان از کاربردن اصطلاح‌های جدید پارسی رویگردان هستند حال آن که به راحتی وام‌واژه‌های ناآشنا را - که عمدتا از انگلیسی می‌آیند - می‌پذیرند. البته باید از ساختن اصطلاح‌های نابهنجار تا سرحد امکان خودداری کرد. اما از سوی دیگر، جنبه‌ی آشنا بودن اصطلاح نباید شرط اصلی گزینش برابر پارسی باشد. اگر به معیارهای دقت و روشنی - که در اصطلاح‌شناسی علمی ضروری هستند - پای‌بند باشیم ساختن اصطلاح‌های آشنا برای مفهوم‌هایی که معادل پارسی ندارند ناممکن خواهد بود.

من تقریبا هر روز با چنین واکنش‌های ایرانیان روبرو می‌شوم. برای نمونه امروز در جمعی صحبت از فلسفه‌ی مارتین هایدگر بود و سخنران اصطلاح «هستومند» و «زیرایستار» را به کار برد. یکی از این دست ایرانیان - که سعی می‌کنند واژه‌های پارسی جدید یاد نگیرند اما می‌میرند برای پراندن واژه‌های غیرپارسی - گفت: من احساس می‌کنم شما چینی صحبت می‌کنید! بعد خودش در بخش پرسش شروع کرد به پرتاب واژه‌های فرانسه و عربی! گویا این شخص نمی‌داند که برای بیان مفهوم‌های تازه، مانند مفهوم‌هایی که هایدگر مطرح کرده، باید واژه‌های تازه به کار برد و نمی‌توان با اصطلاح‌های فلسفه‌ی ملاصدرا یا اصطلاح‌های افلاتون، هایدگر را توضیح داد. در زبان انگلیسی نیز برای اصطلاح‌های هایدگر واژه‌های تازه ساخته شده که برای انگلیسی زبانان ناآشنا و تازه است مانند هستومند برای پارسی زبانان. جالب آن که این شخص اصرار داشت معادل فرانسه‌ی یکی از اصطلاح‌ها را به کار ببرد با این که به سختی می‌توانست آن را تلفظ کند!

این هم یکی دیگر از عادت‌های زشت ما ایرانیان است که پارسی گفتن برایمان اُفت و پراندن اصطلاح‌ها و واژه‌های انگلیسی/فنارسه/عربی نشانه‌ی فضل و دانش و مطالعه است.