حکومت‌های ایرانی - زیاریان

یک‏شنبه ٢٢/مهر/١٣٨۶ - ١۴/اکتبر/٢٠٠٧

خاندان اسپهبد-پَهلَو یا اسپهبدان از خاندان‏های مهم ایرانی در زمان اشکانیان و ساسانیان بود که در گرگان حکومت می‏کردند.

مردوایج پسر زیار خود را از نسل اسپهبدان دانست و در حدود ٣١٠ ق/٣٠١ خ/٩٢٣ م. حکومت زیاریان یا آل زیار را در طبرستان یا گرگان بنا نهاد. پس از مردوایج برادرش وشمگیر به حکومت رسید. این دو برادر در زنده کردن سنت و فرهنگ ایرانی و بازگشت به دوران ساسانیان تلاش فراوانی کردند. از وشمگیر نقل است که گفته بود می‏خواهم بیخ عرب را از این خاک برکنم. اما فرصت این کار را نیافت. پسر وی قابوس [=کاووس] شمس المعالی بود که اندرزنامه‏ی وی با نام قابوس‏نامه شناخته شده است. قابوس در حفظ میراث ایرانی و گسترش ادب پارسی تلاش فراوانی کرد. از جمله ابوریحان بیرونی کتاب مشهور خود به نام ”آثار الباقیه عن القرون الخالیه“ [=آثار برجا مانده از دوران گذشته] را به قابوس تقدیم کرد.

زیاریان از ٣١۵ ق/٣٠۶ خ/٩٢٧ م. تا ۴۶٢ ق/۴۴٩ خ/١٠٧٠ م. حکومت کردند. نام حاکمان این سلسله و سال پایان حکمرانی‏شان عبارتند از:
مرداویج پسر زیار: ٣١۵ ق
وشمگیر پسر زیار: ٣٢٣ ق
بیستون پسر وشمگیر: ٣۵۶ ق
قابوس پسر وشمگیر: ۴٠٣ ق
منوچهر پسر قابوس: ۴٢٠ ق
انوشیروان پسر منوچهر: ۴٢٠ ق
دارا پسر قابوس: ۴۲۴ ق
انوشیروان پسر منوچهر: ۴۳۴ ق
اسکندر پسر قابوس: ۴۳۴ ق
کیکاووس پسر اسکندر: ۴۴١ ق
جهان شاه پسر کیکاووس: ۴۶٢ ق

منبع: «دیالمه و غزنویان»، عباس پرویز، انتشارات علمی، تهران، ١٣٣۶ خورشیدی

هم چنین ن.ک.
حکومت‌های ایرانی: سامانیان
حکومت‌های ایرانی: طاهریان و صفاریان
حکومت‌های ایرانی: عضدالدوله‌ی دیلمی