سارماتیان

چهارشنبه ١١/مهر/١٣٨۶-٣/اکتبر/٢٠٠٧

در ادامه‏ی مطلب قوم‏های ایرانی، کتابی خواندم به نام سارماتیان.




نام کتاب: سارماتیان از ۶۰۰ پ.م. تا ۴۵۰ م.
نویسنده: برززینسکی و میلچارک (Richard Brzezinski & M. Mielczarek)
سال: ۲۰۰۲ م./١٣٨١ خ
تعداد صفحه: ۴۸

توضیح درون قلاب [] از من است.

خلاصه:
سارماتیان (سرمتیان) نام گروهی از قوم‏های ایرانی بوده که در منقطه‏ای بین دریای کاسپین (مازندران) و دریای سیاه، بین رودهای ولگا و دُن، و نیز رود دانوب و شرق اروپا زندگی می‌کردند. سارماتیان تشکیل می‏شدند از ماساگت‏ها (Massagatae)، سکاها (Saka)، دها (Dahae) و اسکیث‏های آسیایی (Asiatic Scythian).

سارماتیان از گروه‏های زیر تشکیل می‏شدند:
١) ساروماتیان (Sauromatian): یک ریشه‏شناسی برای این نام «مردم مارمولکی» (lizard people) است به این گمان که نام ساروماتی از واژه‏ی سورُس (sauros) به معنای مارمولک آمده است، [همان که در دایناسور (dinosaur) هم می‏بینیم به معنای مارمولک وحشت‏آور!] علت این نام‌گذاری زره‌های پولکی (scale armour) ساروماتیان گفته شده است. اما این ریشه‏یابی چندان درست نیست. بلکه ساروماتی شکل یونانی سرمتی (Sarmatae) یا سیرمتی (Syrmatae) است. نام مکان زندگی آنان در اوستا به شکل سَیرَمه (Sairama) آمده است.

ساروماتیان بین سده‏های ٧ تا ۴ پ.م. بین رود ولگا و دُن و در نزدیکی منطقه‏های یونانی‏نشین زندگی می‏کردند. آنان در سال ۵۰٧ پ.م. حمله‏ی داریوش بزرگ شاه هخامنشی به این منطقه را دفع کردند.

٢) سیراس‏ها و اورسی‏ها (Siraces & Aorsi): این دو گروه بین قفقاز و رود دن و در نزدیکی دریای سیاه زندگی می‏کردند. سیراس‏ها در سال ۴٩ م. مطیع روم شدند و از سال ١٩٣ م. به بعد دیگر از آنان خبری نیست.

اورسی‏ها در گروه دیگری از سارماتیان به نام «الانیان» ادغام شدند. (ن.ک. پایین)

٣) ایزیگ‏ها و روکسولان‏ها (Iazyges & Roxolani): گروه اول در منطقه‏ی کریمه (Crimea) ساکن شدند و در سال ١٧۶ م. مارکوس اورلیوس آنان را مطیع کرد و حدود ٨٠٠٠ سواره نظام آنان را به سوی بریتانیا فرستاد. گروهی نیز در مولدوای امروزی ساکن شدند.

نام گروه دوم شکل لاتین واژه‏ی روخشنه (rokhshna) پارسی به معنای روشن یا سپیدرو است. [همانند نام رکسانا Roxana که شکل یونانی روخشنک یا روشنک است.] اینان در اوکرای ن امروزی و پایین دست رود دانوب ساکن شدند. آنان در سده‏های ٣ و ۴ م. ساکن قلمروی روم شدند تا مانعی برای ورود اقوام گوث (Goth) به امپراتوری روم باشند. بعدها در گاول (Gaul، فرانسه‏ی امروزی) و اسپانیا ساکن شدند.

۴) الانیان (Alans): بر اساس دانشنامه‏ی ایرانیکا این واژه همان آریایی (Aryan) و هم‏ریشه با ایران [=سرزمین آریاییان] است. آنان همان ماساگتی‏ها و سکاهای آسیایی هستند. در قفقاز و نزدیکی دریای کاسپین/مازندران ساکن شدند. در سال ٧٣ م. به ایران اشکانی حمله کردند و ماد (آذربایجان، کردستان، همدان و لرستان) را ویران کردند. در سال ١٣۵ م. نیز دوباره به ماد حمله کردند. در سال ٢١۵ م. گوت‏ها وارد اروپا شدند. گروهی از الان‏ها در سال ٣٧٨ م. به همراهی گوت‏ها روم را شکست داده و امپراتور والنس (Valens) را کشتند. سپس در سال ۴۰۶ م. با وندال‌ها (Vandals) از رود راین گذشته و به گاول وارد شدند. در سال ۴٠٩ م. نیز به اسپانیا رسیدند. جایی که الان‏ها و گوت‏ها ساکن شدند امروزه کاتالونیا (Catalonia) خوانده می‏شود که در واقع Goth-Alonia است. با شروع قرون وسطا در اروپا دیگر نشانی از اینان دیده نمی‏شود. الان‏ها هنوز نیز در قفقاز ساکن هستند اما امروزه به نام آسی (Ossetian) خوانده می‏شوند.

[در شاهنامه‌ی فردوسی نیز از آنان به نام «الانیان» نام برده شده است. خسرو دوم پرویز پیش از این که شاهنشاه ایران شود شاه منطقه‌ی الانیان بود. آسی‏ها امروزه در دو بخش به نام آسی‌ستان جنوبی و آسی‌ستان شمالی زندگی می‌کنند. بخش شمالی در فدراسیون روسیه و بخش جنوبی در گرجستان است. آسی‌ها به زبان ایرون Ir-On صحبت می‏کنند.]

از مشخصه‏های سارماتیان، سواره نظام سنگین زره‌پوش و نیزه‏های بسیار بلند آنان بود. طول نیزه‌هایشان (همان طور که در نقاشی روی جلد کتاب دیده می‏شود) به ٣ متر تا ۴/۵ متر می‏رسید.

هم چنین ن.ک.:
سکاها

پی‌نوشت:
هم چنین نگاه کنید به نوشته‌ی تازه‌ای درباره‌ی سرمت‌ها یا سارماتیان به نام سلم و سرمت‌ها