واژه‌شناسی: داماد

سه‌شنبه ۱۰/دی/۱۳۹۲ – ۳۱/دسامبر/۲۰۱۳

واژه‌ی «داماد» در پارسی میانه (پهلوی) به صورت dāmāt و در اوستایی به صورت zāmātar بوده است. در فرهنگ غیاث‌اللغات ریشه‌شناسی عامیانه‌ای برای آن آمده است که در فرهنگ دهخدا آورده شده و سپس افزوده شده «بر اساسی نیست».

داماد: ... و بعضی گویند این لفظ دعا است و مخفف «دائم‌آباد» است (از غیاث). اما قسمت اخیر قول صاحب غیاث بر اساسی نیست.

داماد/زاماتر نام فاعل از ریشه‌ی «زام-» به معنای «ازدواج کردن» است. در پوروا-هندواروپایی این فعل -gem* بوده است که در یونانی فعل gamein به معنای «به زنی گرفتن» است و از آن در ترکیب‌های انگلیسی مانند polygamy استفاده شده است. دیگر واژه‌های همخانواده با داماد عبارت اند از:

- یونانی: gamein به زنی گرفتن. gambros داماد، پدرزن، برادرزن
- سانسکریت: jamih برادر، خواهر. jama عروس
- لاتین: gener داماد

به همین دلیل پیشنهادهای من برای واژه‌های انگلیسی زیر چنین اند:

monogamy: تَکزامی. به معنای ازدواج با یک نفر.
monogamous: تَکزام. صفت

polygamy: بُلزامی. به معنای ازدواج با چند نفر است که معمولاً «چندهمسری» ترجمه می‌شود. اصطلاح انگلیسی برابر «بُلزنی» یا «چندزنی» عبارت است از polygyny ساخته شده از دو بخش poly = بُل + gyn = زن.
polygamous: بُلزام

endogamy: درونزامی. به معنای ازدواج با کسانی که در همان گروه هستند، مانند ازدواج مسلمان با مسلمان یا ازدواج ایرانی با ایرانی.
endogamous: درونزام

exogamy: برونزامی. به معنای ازدواج با کسانی که در گروه دیگری هستند، مانند ازدواج مسلمان با مسیحی یا ازدواج ایرانی با امریکایی.
exogamous: برونزام

hypergamy: اَپَرزامی. به معنای ازدواج با کسی که در طبقه‌ی اجتماعی بالاتری است. مانند ازدواج زنی از طبقه‌ی کارگر با مردی از طبقه‌ی اشراف. اَپَر شکل پارسی کهن و همخانواده‌ی hyper یونانی و super لاتین است.
hypergamous: اَپَرزام

hypogamy: اوپازامی. به معنای ازدواج با کسی که در طبقه‌ی اجتماعی پایین‌تری است. مانند ازدواج زنی از طبقه‌ی اشراف با مردی از طبقه‌ی کارگر. اوپا شکل پارسی کهن و همخانواده‌ی hypo یونانی و sub لاتین است.
hypogamous: اوپازام