فرهنگ پارسی نویسان هندوستان

پنج‌شنبه ۳۱/فروردین/۱۳۹۱ - ۱۹/اپریل/۲۰۱۲

برخلاف ادعای برخی بدخواهان و دشمنان زبان پارسی، این زبان هیچ گاه به کسی تحمیل نشده است. بلکه در میان گروه‌هایی که به دست ایرانیان مسلمان شدند (به ویژه ترکان و هندیان)، به عنوان زبان دوم برگزیده شده و بسیاری از نوشتارهای اینان به زبان پارسی بوده است. در دربار عثمانیان تا چند سده زبان پارسی زبان دربار و زبان شاعری بود و سلطان‌های عثمانی مانند سلطان سلیم خود به زبان پارسی شعر می‌سرودند. البته پان‌ترکان از این واقعیت سواستفاده می‌کنند تا مولانای ایرانی و پارسی‌زبان را هم ترک جا بزنند و به خیال خود او را از فرهنگ ایرانی جدا کنند.

زبان پارسی هم چنین چندین سده زبان رسمی دربارهای منطقه‌ی شمال هندوستان بود تا این که با ورود بریتانیا زبان انگلیسی جایگزین پارسی شد. شاید بیشتر ما بدانیم که خاندان سلطنتی گورکانی (در انگلیسی Mughal Emperor) مانند اکبرشاه و جهانگیر و دیگران به پارسی شعر می‌سرودند اما از گستردگی حضور و کاربرد زبان پارسی در هندوستان شناخت کافی نداریم. امروز کتابی را معرفی می‌کنم که می‌تواند در این باره بسیار سودمند باشد.




نام کتاب: فرهنگ پارسی‌نویسان هند (Dictionary Of Indo-Persian Literature)
نویسنده: نبی هادی (Nabi Hadi)
ناشر: آبهیناو (Abhinav Publications)
سال: ۱۹۹۵
صفحه: ۷۵۷

این کتاب به اصطلاح قدیم «تذکره»ای است که در آن نام شاعران و نویسندگان و دانشمندانی که در سرزمین پهناور هندوستان اثری به زبان پارسی پدید آورده‌اند در آن یاد شده است و برای هر پدیدآورنده زندگی‌نامه‌ی کوتاه و فهرست آثار وی آورده شده است.

بسیاری از این پدیدآورندگان ایرانیان و پارسی‌زبانانی بودند که به خاطر صلح و آرامشی و آسایشی که در هندوستان بوده است به آن سرزمین خرم کوچیده‌اند و بسیاری دیگر هم هندیانی بوده‌اند که زبان پارسی را آموخته بودند و آثار خود را بدین زبان پدید آوردند. از دسته‌ی نخست شاید نخستین کس شیخ علی ابن عثمان هُجویری باشد که کتاب «کشف المحجوب» وی از نخستین و مهم‌ترین آثار ادبیات صوفیانه‌ی پارسی است. وی در شهر لاهور در هندوستان درگذشت. (باید توجه داشت که کشور امروزی پاکستان تنها از سال ۱۹۴۸ م./۱۳۲۷ خ. و پس از شکستن هندوستان به عنوان کشوری مستقل شناخته می‌شود و پیش از آن تاریخ تمام آن سرزمین هندوستان به شمار می‌رفت).

به نوشته‌ی دکتر نبی هادی، نویسنده‌ی کتاب،

ابن بطوطه (جهانگرد مسلمان اهل مغرب در شمال افریقا و درگذشته به سال ۷۷۹ ق./۱۳۶۹ م.) وقتی به شانگهای می‌رسد از دو چیز شگفت زده می‌شود: یکی این که به خاطر قدرت سلطنت دهلی راه‌های آبی تا شانگهای از آزار و زحمت دزدان دریایی در امان بوده است. و دوم این که زبان پارسی تا دربار چین در همه جا فهمیده می‌شده است. (صفحه‌ی یازده پیشگفتار)

بخش‌هایی از این کتاب را می‌توانید در «کتاب‌های گوگل» بخوانید.