داستان زایش عیسا

شنبه ۱۶/آذر/۱۳۸۷ - ۶/دسامبر/۲۰۰۸

نزدیک کریسمس است و فیلم‌ها و نمایش‌های زیادی با عنوان «داستان زایش عیسا» (Nativity Story) نمایش داده می‌شود که من آن را «زایش‌نامه» ترجمه می‌کنم. با جنبه‌های دینی و اعتقادی زایش‌نامه کاری ندارم. تنها می‌خواهم به یک نکته‌ی تاریخی اشاره کنم. به نوشته‌ی انجیل در زمانی که قرار بود عیسا زاده شود سه تن از شرق به دیدار او آمدند. این هم متن اصلی از انجیل متا باب دوم بند یکم:

و چون عیسی در ایام هیرودیس پادشاه در بیت لحم یهودیه تولد یافت ناگاه مجوسی چند از مشرق به اورشلیم آمده گفتند: کجاست آن مولود که پادشاه یهود است زیرا که ستاره او را در مشرق دیده‌ایم و برای پرستش او آمده‌ایم.

یا در ترجمه‏ی دیگر:

عیسی در زمان سلطنت هیرودیس در بیت لحم در یهودیه به دنیا آمد. در آن هنگام چند مجوس ستاره‏شناس از مشرق زمین به اورشلیم آمده پرسیدند: کجاست آن کودکی که باید پادشاه یهود گردد؟ ما ستاره او را در سرزمین‏های دوردست شرق دیده‏ایم و آمده‏ایم تا او را پرستش کنیم.

تولد عیسا همزمان بود با شاهنشاهی پارتیان (اشکانیان) در ایران. آن زمان ایران و امپراتوری روم دو ابرقدرت جهان بودند و یهودیه زیر فرمان روم بود. یونانیان و رومیان به خاطر ارتباط با ایران معنای مغ را می‏دانستند. مُغ در لاتین به شکل مگوس (magus) و جمع آن به صورت مجای (magi) است. اما چون این اصطلاح برای اروپاییان سده‏های بعد ناآشنا بوده در ترجمه‏هایی که از انجیل یونانی و لاتین به زبان‏های اروپایی شد به جای آن عبارت توضیحی آمده است. در ترجمه‏های انگلیسی گاه همین «مغ» و بیشتر «خردمندان شرقی» (Wise Men from the East) آمده است. در ترجمه‌ی انتشارات گیدیونز (Gideons) واژه‏ی magi آمده و در پانوشت توضیح آمده «طبقه‏ای از خردمندان ویژه‏کار در اخترشناسی، اخترگویی (طالع‏بینی) و علوم طبیعی» (a caste of wise men specializing in astronomy, astrology and natural sciences) بدون هیچ گونه اشاره به ایران. در ترجمه‏ی جیمز شاه (King James Version=KJV) نیز Wise Men from the East آمده است. در ترجمه‏ی فرانسه نیز «مغان خاوری» (les mages de l'orient) آمده است و یا «پادشاهان مغ» (les rois mages).

طبق باور عامیانه این مغان سه تن بودند به نام‌های مَلکیور، بالتازار و گاسپر/جاسپر. این نام‌ها تلفظ‌های لاتینیده‌ی نام‌هایی ایرانی است که درست آنها را نمی‌دانیم. شاید گاسپر در اصل گشتاسپ بوده. این سه تن در موزاییکی در شهر رَو ِنّا (Ravenna) در ایتالیا چنین تصویر شده‌اند:


سه مغ ایرانی در موزاییک رونا - ایتالیا (برای تصویر با واگشود بهتر روی اینجا کلیک کنید)

همان طور که می‌بینید هر سه سپیدروی و بلند قامت و با لباس‌های ایرانی هستند. اما امروز داشتم فیلمی به همین نام (Nativity Story) را می‌دیدم که دو سال پیش (۲۰۰۶ م/ ۱۳۸۵ خ) در هالیوود ساخته شده و اتفاقا خانم شهره آغداشلو نیز در آن نقش الیزابت، زن زکریا و مادر یحیا، را داشت. در این فیلم این سه مغ ایرانی چنین تصویر شده‌اند:


سه مغ «ایرانی» (!!!) در فیلم «داستان زایش عیسا» (برای تصویر با واگشود بهتر روی اینجا کلیک کنید.)

تفاوت این سه نفر و لباس‌های عربی/افریقایی‌شان با موزاییک ایتالیایی از زمین تا آسمان است.


اریک ابوآنی (Eriq Ebouaney) بازیگر نقش مغ ایرانی به نام بالتازار

جالب آن که بالتازار این فیلم (سیاه پوست) در دوری شتر خود بی‌تابی می‌کرد و وقتی می‌خواستند به سوی اورشلیم راه بیفتند گفت به شرطی می‌آیم که شترم هم بیاید! سپس این هر سه در فیلم سوار بر شتر و از بیابان‌هایی مانند عربستان با موسیقی متن عربی به اورشلیم رفتند!!! حالا خوب است خود شهره آغداشلو جلوی چشم آنهاست تا ببینند ایرانیان چه رنگی هستند. درست است که گویا دیگر نباید از فیلم‌ها انتظار دقت تاریخی داشت اما آزادی هنری دیگر تا این حد؟!؟ البته همه‌ی این گونه فیلم‌ها ادعای داشتن مشاور تاریخی و چه و چه نیز دارند. من نمی‌دانم این نیت بد یا برداشت بد هالیوود و فرنگیان نسبت به ایران از کجا می‌آید. هیچ ایرانی‌ای هم به این فیلم اعتراضی نکرده است. آخر ایرانیان از کی سیاه پوست شده‌اند؟ در فیلم مزخرف ۳۰۰ نیز ایرانیان را سیاه پوست نشان دادند که دکتر کاوه فرخ نقد کامل و مفصلی از آن را در وبگاه رسمی خود منتشر کرده است.

درباره‌ی این سه مغ هم چنین نگاه کنید به نوشته‌ی پیشین به نام «مغان و تولد مسیح».