زبان پارسی

سه‌شنبه ۱۳/فروردین/۱۳۸۷ - ۱/اپریل/۲۰۰۸

در چند روزی که در تهران بودم چند کتاب قدیمی‌ام را خواندم درباره‌ی زبان پارسی.

۱) یکی به نام «درباره‌ی زبان فارسی» مجموعه‌ی مقاله‌هایی از نشر دانش زیر نظر نصرالله پورجوادی. خواندن این کتاب را به همه‌ی علاقه‌مندان به زبان پارسی توصیه می‌کنم. هرچند چون این کتاب در سال ۱۳۷۵ خورشیدی چاپ شده مقاله‌های آن نیز حداکثر تا سال ۱۳۷۴ را می‌پوشاند و از مسایل جدید مانند نگارش‌های اشتباه جدید و سبک‌های غلط رایج پس از آن سال را دربر نمی‌گیرد.

مقاله‌ها به ۳ دسته تقسیم می‌شوند: یکی مربوط به جنبه‌های دستوری زبان پارسی و غلط‌های مربوط به آن. دسته‌ی دوم درباره‌ی واژه گزینی به خصوص در زمینه‌های علمی و فنی و کوشش‌های فرهنگستان اول و مرکز نشر دانشگاهی. دسته‌ی سوم نیز نقد برخی فرهنگ‌ها و واژه‌نامه‌هاست. بخش اول حاوی ۲۱ مقاله، بخش دوم شامل ۹ مقاله و بخش سوم نیز دارای ۴ مقاله است.

۲) کتاب دیگر کتاب مشهور «غلط ننویسیم» بود نوشته‌ی ابوالحسن نجفی.



در هر زبانی فرهنگ راهنمای کاربرد (Usage) وجود دارد اما در بازبینی اجمالی کتاب «غلط ننویسیم» متوجه شدم که بسیاری از خطاهای یاد شده در این کتاب به خاطر آن است که مردم و تحصیل کردگان و دانش آموختگان ما زبان پارسی را به درستی نمی‌آموزند زیرا گمان می‌کنند که چون زبان مادری‌شان است نیازی به آموزش ندارند. از این رو بسیاری از واژه‌های پارسی را به صورت عربی صرف می‌کنند یا جمع می‌بندند یا به آنها تنوین اضافه می‌کنند و مانند آن. گروه دیگری از این اشتباه‌ها و غلط‌ها نیز به خاطر تنبلی یا بی‌سوادی «مترجمانی» است که یا زبان پارسی را به خوبی نمی‌دانند یا زبان مبدا (انگلیسی یا فرانسه) را و گاه هر دو را!

به نظر من این هر دو به نظام آموزشی ما برمی‌گردد. یعنی اگر در مدرسه و دبیرستان زبان پارسی را به درستی بیاموزند دیگر کسی نمی‌گوید خواهشاً و یا در ترجمه کسی نمی‌گوید گلدان توسط بچه شکسته شد. زیرا هیچ یک از این دو پارسی نیست. این بی‌سوادی‌ها از روزنامه‌ها و رسانه‌ها به میان مردم نیز راه پیدا کرده است. امروزه مردم پیش از آن که زبان خودشان را بیاموزند هول یاد گرفتن زبان انگلیسی را می‌زنند. هنوز نمی‌توانند انشا یا نامه‌ای به زبان خودشان بنویسند، می‌روند زبان خارجی یاد می‌گیرند. مانند همان کلاغی شده‌اند که خواست راه رفتن کبک را یاد بگیرد اما راه رفتن خودش هم یادش رفت.

تازه برخی با همین دانش زبان خارجی که در کلاس‌های غیراستاندارد زبان انگلیسی در ایران یاد گرفته‌اند شروع می‌کنند به ترجمه! امروزه در بازار ایران دی.وی.دی فیلم‌های خارجی زیادی دیده می‌شود که دارای زیرنویس «فارسی» است اما به نظر می‌رسد که این ترجمه‌ها به صورت کلمه به کلمه و با کمک فرهنگ انگلیسی به فارسی جیبی تک جلدی انجام می‌شود. برخی از این ترجمه‌ها همان قدر فارسی است که شما جمله‌ی «حالا از کوره در نرو» را در انگلیسی ترجمه کنید: now, don't escape from the furnace