نوشتارهای پارسی درباره‌ی موسیقی

پنج‌شنبه ١٨/اردیبهشت/١٣٩٣ - ٨/می/٢٠١۴

یکی از جنبه‌های فرهنگ ایرانی در دوران پس از اسلام، موسیقی است که در دوره‌هایی به دلیل‌های دینی و مذهبی دچار محدودیت‌هایی بوده است اما هیچ گاه از میان نرفته است و در دوره‌هایی شاهد شکوفایی و گسترش و پژوهش در این زمینه بوده‌ایم.

در این جستار به معرفی کتابی درباره‌ی نوشتارهای پارسی در زمینه‌ی موسیقی می‌پردازم.


نام کتاب: نوشتارهای پارسی درباره‌ی موسیقی - بررسی نوشتارگان موسیقی در زبان پارسی از سال ١٠٠٠ تا ١۵٠٠ م.
(Persian Writing on Music: A study of Persian musical literature from 1000 to 1500 AD)
نویسنده: مهرداد فلاح‌زاده
ناشر: دانشگاه اوپسالا (Uppsala) - سوئد
سال: ٢٠٠۵ م. / ١٣٨۴ خ.

این کتاب در واقع پایان‌نامه‌ی دکتری آقای مهرداد فلاح‌زاده است. فهرست گنجانده‌های کتاب چنین است:

- پیشگفتار
- پیش درآمد
- منبع‌ها
- پژوهش‌های پیشین

- فصل ١: ریشه‌ها
- نوشتارهای درباره‌ی موسیقی پیش از پاگیری نوشتارگان عربی
- پاگیری نوشتارگان عربی درباره‌ی موسیقی
- نوشتارگان پارسی کهن و پارسی میانه درباره‌ی موسیقی

- فصل ٢: نوشتارهای درباره‌ی موسیقی در طی سده‌ی ١١ م.
- «دانشنامه‌ی علایی» ابن سینا و جوزجانی
- «شرح کتاب التعرّف لمذهب اهل التصوف» مُستملی
- «صد میدان» خواجه عبدالله انصاری
- «کشف المحجوب» هُجویری
- «قابوسنامه» کیکاوس وشمگیر
- ترجمه‌ی «الرسالة القشیریة» ابوعلی حسن ابن احمد عثمانی

- فصل ٣: نوشتارهای درباره‎ی موسیقی در طی سده‌ی ١٢ م.
- «کیمیای سعادت» محمد غزالی
- «التصفیه فی احوال المتصوفه» عَبّادی
- «حدائق الانوار فی حقایق الاسرار» امام فخرالدین رازی
- ترجمه‌ی دوم «الرسالة القُشیریه»
- ترجمه‌ی پارسی «تقویم الصحّة»

- فصل ۴: نوشتارهای درباره‌ی موسیقی در طی سده‌ی ١٣ م.
- «آداب الصوفیه» نجم‌الدین کبری
- ترجمه‌ی پارسی «احیا علوم دین» غزالی
- «در علم موسیقی» بابا افضل کاشانی
- «حدیقه الحقیقه» شیخ احمد جام
- «رساله‌ی سرّ سماع» علاءالدوله سمنانی
- ترجمه‌ی پارسی «عواریف المعاریف» ابومنصور ماشاظه
- «اشجار و اَتمار» علاء مُنجّم
- «کَنز الرموز» امیر حسینی هروی
- «الدُرّة التاج لغُرّة الدُباج» قطب‌الدین شیرازی
- «مُجمل الحکمة»
- «رساله‌ی موسیقی» محمد نیشابوری

- فصل ۵: نوشتارهای درباره‌ی موسیقی در طی سده‌ی ١۴ م.
- «رساله‌ی فریدون ابن احمد سپهسالار در احوال مولانا جلال‌الدین مولوی»
- «اوراد الاحباب و فُصوص الآداب» ابوالمفاخر یحیا باخَرزی
- «مصباح الهدایت و مفتاح الکفایت» عزالدین کاشانی
- «رساله‌ی چنگ» قمری
- «نفایس الفنون فی العرائس العیون» آمُلی
- ترجمه‌ی پارسی «کتاب الادوار» یحیا ابن احمد کاشی
- «طریقت‌نامه» فقیه کرمانی
- «کنز التُحَف» حسن کاشانی
- «خلاصة الافکار فی معرفة الادوار» شهاب‌الدین صَیرَفی
- «غُنیَة المُنیَة»
- ترجمه‌ی پارسی «الادوار» اسعد سمرقندی
- «معدن المعانی» یحیا مَنیری
- قصیده‌ی شاعری گمنام
- «المختصر المفید فی بیان الموسیقی و اصول الاحکامه»

- فصل ۶: نوشتارهای درباره‌ی موسیقی در طی سده‌ی ١۵ م.
- «جامع الالحان» عبدالقادر مراغی
- «مقاصد الالحان» عبدالقادر مراغی
- «شرح ادوار» عبدالقادر مراغی
- گردآیه‌ای از ترانه‌های به دست عبدالقادر مراغی
- «نَقاوَة الادوار» نوشته‌ی یکی از پسران عبدالقادر مراغی
- رساله‌ی موسیقی معمار
- «رساله‌ی موسیقی» عبدالرحمان جامی
- «مقاصد الادوار» محمود ابن عبدالعزیز ابن خواجه عبدالقادر ابن غیبی حافظ مراغی
- «بیان قطعات چینی»
- «در اسامی دوازده مقام»

- فصل ٧: خلاصه، نتیجه‌گیری

پیوست‌ها
نمایه