واژه‌های ایرانی در زبان سوئدی

دوشنبه 22/اردیبهشت/1393 - 12/می/2014

چندی پیش کتابی به دستم رسید درباره‌ی ریشه‌شناسی و پیوند زبان پارسی با زبان سوئدی. در این جستار به معرفی و بررسی آن می‌پردازم.


نام کتاب: واژه‎های ایرانی در زبان سوئدی
نویسنده: دکتر حسین آذران
ناشر: نشر بلخ
سال: 1382 خ. / 2003 م.
صفحه: 228

کتاب در سال 1374 خ. / 1995 م. در سوئد نگاشته شده اما چاپ نخست آن به سال 1382 خ. در تهران انجام شده است.

دکتر حسین آذران نخعی در سال 1303 خ. / 1924 م. در شهر اراک زاده شد و در دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی دانش آموخت و سال‌ها در دبیرستان‌های تهران و کرج و شمیران زبان و ادبیات پارسی آموزش داد و دوره‌ی کارشناسی ارشد و دکتری خود را در دانشگاه تهران به پایان رساند و پایان‌نامه‌ی دکتری خود را در زبان‌شناسی و زبان‌های ایرانی گذراند. وی در کشورهای انگلستان و فرانسه و اسپانیا و ایتالیا و یونان به پژوهش درباره‌ی منبع‌های قدیم ایران‌شناسی و نفوذ فرهنگ باستانی ایران در اروپا پرداخت و در سال 1360 خ. / 1981 م. بازنشسته شد. وی دیوان وحشی بافقی و فروغی بسطامی را گردآوری و ویرایش کرده است. هم چنین از آثار دیگر او می‌توان به فهرست‌نامه‌ی دیوان خاقانی، ویرایش گنجینه‌ی نشاط اسپهانی، نامنامه: مجموعه‌ی نام‌های زیبای ایران، گویش‌های تاتی مرکزی ایران، گویش اشتهارد، و حدود چهل مقاله و سخنرانی اشاره کرد.

فهرست گنجانده‌های کتاب چنین است:

- سخن آغاز (فریدون جنیدی)
- پیشگفتار نویسنده

- خویشاوندی و همانندی زبان سوئدی با زبان‌های ایرانی
-- واژه‌های اوستایی در زبان سوئدی
-- واژه‌های پهلوی در زبان سوئدی
-- واژه‌های فارسی در زبان سوئدی
-- واژه‌های همریشه‌ی «ایرانی-سوئدی»
-- واژه‌های مشترک «ایرانی-سوئدی»
-- واژه‎های مرکب «ایرانی-سوئدی»
-- واژه‌های لاتینی و یونانی و انگلیسی در زبان سوئدی

نمایه‌ی واژه‌های فارسی

در نگاه نخست به نظر می‌رسد که برخی از پیوندها بیشتر شباهت‌های آوایی و تلفظی باشد و شاید پیوند ریشه‌شناسیک در میان نباشد. برخی از همانندی‌ها هم به خاطر وام‌واژه‌های پارسی و عربی در زبان سوئدی است مانند algebra (جبر)، algorithm (الخوارزمی)، admiral (امیر البحر)، alkohol (الکل) و مانند آن.

برخی موردها هم به نظر من بیشتر شباهت آوایی است و همانندی در کار نیست مانند نام Anita در سوئدی و نام اناهیتا در پارسی. این نام سوئدی شکلی از Anna است که خود از «خَنان» عبری (مانند «حَنّان» عربی) به معنای «مهربان» است و ربطی به اناهیتا ندارد. یا amma در سوئدی به معنای دایه و «عمّه» در پارسی (که مادینه‌ی عَمّ به معنای برادر پدر است).

بررسی کل کتاب نیاز به زمان و فرصت بیشتری دارد. اما در مجموع، این گونه بررسی‌های زبان‌شناسیک بسیار سودمند و لازم اند و برای شناخت زبان‌های ایرانی و نیز پیوندهای آنها با دیگر زبان‌های خانواده‌ی هندواروپایی مهم اند.