عهدنامه‌ی ترکمانچای امسال به اتمام می‌رسد؟!

چهارشنبه ۱۲/آبان/۱۳۸۹ - ۳/نوامبر/۲۰۱۰

به تازگی نامه‌ای دست به دست می‌شود درباره‌ی عهدنامه‌ی ننگین ترکمانچای که مدت آن سد سال بوده است و امسال مهلت آن سرمی‌آید. شاید به گمان برخی این تاکتیک خوبی باشد برای پاسخ به دروغ‌ها و زیاده‌خواهی‌های دولت باکو که بیشرمانه بر خاک ایران ادعا دارد و بخش بزرگی از خاک ایران را با اصطلاح استالین-ساخته‌ی «آذربایجان جـ.*.*.بی» از آن خود می‌دانند. این بیشرمی تا حدی است که شبکه‌ای تلویزیونی با همین نام بر پا کرده‌اند و تبلیغات زهرآگینی علیه یکپارچگی سرزمین ایران به راه انداخته‌اند و در کتاب‌ها و نقشه‌های جعلی خود نه تنها بر یخش پهناوری از خاک ایران (از رود ارس تا زنجان و همدان!) بلکه بر میرات فرهنگی ایران نیز چنگ می‌اندازند. عهدنامه‌ی گلستان و ترکمانچای به این دروغگویان و زیاده‌خواهان یادآوری می‌کند که منطقه‌ی ارّان و شروان و نخجوان و داغستان و قفقاز تا همین سده‌ی نوزدهم میلادی بخشی از خاک ایران بوده و تنها مدت نسبتاً کوتاهی است که به دلیل تجاوز روسیه‌ی تزاری از ایران جدا شده است و هرگز نام آن منطقه «آذربایجان» نبوده است. هر کشوری (از جمله دولت باکو) وطیفه دارد مرزهای بین‌المللی را محترم بشمارند اما اگر قرار است کسی در این میان ادعایی داشته باشد حق ملت ایران است که سرزمین‌های از دست رفته‌شان را پس بخوانند.

اما این نامه دست کم دو مشکل اساسی دارد که در همان نگاه نخست به چشم می‌رسد و من تعجب می‌کنم که چرا دوستان بدون توجه به آن، نامه را برای دیگران می‌فرستند:

۱- عهدنامه‌ی ننگین ترکمانچای در ماه فوریه ۱۸۲۸ م. یولی / پنجم شعبان ۱۲۴۹ ق. / دوم اسفند ۱۲۰۷ خ. امضا شده است. بنابراین امسال سدمین سال آن نیست. بلکه سد و هشتاد و دو سال از آن تاریخ می‌گذرد. اتفاقا تاریخ ۱۲۴۹ ق. در متن قرارداد هم آمده که بخشی از نامه است.

۲- باز در همین نامه که دست به دست می‌شود در فصل پنجم متن قرارداد چنین می‌گوید:

فصل پنجم- اعلیحضرت پادشاه ممالک ایران برای اثبات دوستی خالصانه که نسبت به اعلیحضرت امپراطور کل ممالک روسیه دارد به این فصل از خود و از عوض اخلاف و ولیعهدان سریر سلطنت ایران تمامی اُلکا و اراضی و جزایری را که در میانهء خط حدود معینه در فصل مذکورهء فوق و قلل برفدار کوه قفقاز و دریای خزر است و کذا جمیع قبایل را چه خیمه‌نشین چه خانه‌دار، که از اهالی و ولایات مذکوره هستند واضحاً و علناً الی الابد مخصوص و متعلق به دولت روسیه می‌داند.

یعنی در هیچ جای این قرارداد نه تنها سخنی از قرارداد سدساله نیست بلکه برعکس، «اعلیحضرت کیوان‌رفعت خورشید رایت، خسرو نامدار، پادشاه اعظم بااقتدار ممالک ایران» یعنی همان فتح‌علی‌شاه قاجار، از طرف خودش و جانشینانش تمام سرزمین‌ها و حتا ساکنان این سرزمین‌ها را «واضحاً و علناً الی الابد مخصوص و متعلق به دولت روسیه» دانسته است.

بررسی متن این عهدنامه - که یکی از ستمگرانه‌ترین پیمان‌ها و از نقطه‌های نشیب تاریخ ایران است - فرصتی جداگانه می‌خواهد.

هم چنین یکی از دوستان یادآوری کرد که نزدیک سد سال پس از این عهدنامه‌ی ننگین، یعنی در سال ۱۹۲۱ م. / ۱۳۰۰ خ. پس از انقلاب اکتبر روسیه، پیمان دوستی (مودّت) میان دولت وقت ایران و جمهوری سوسیالیستی روسیه امضاء شد که تمام پیمان‌های «ظالمانه»ی پیشین میان دو «خلق» ایران و روسیه باطل اعلام شد اما روسیه در همین پیمان تکرار کرد که مرزها بر سر جای خود هستند و سرزمین‌هایی که دولت «استعمارگر» (colonizing) تزار به چنگ آورده هم چنان به «پرولتاریا» و «خلق» روسیه تعلق دارد! وگرچه در همین پیمان بر «دوستی» دو دولت و ملت تاکید شده بود اما روسیه در همان سال نام آذربایجان ایران را دزدید و منطقه‌ی ارّان و شروان را «جمهوری سوسیالیستی آذربایجان» نامید و چندی بعد از گروه تجزبه‌طلب «فرقه‌ی دموکرات آذربایجان» پشتیبانی کرد و «غائله‌ی آذربایجان» را پدید آورد و .... که خود داستان مفصل دیگری است. متن کامل این پیمان «دوستی» در این نشانی در قالب پی.دی.اف (۸ صفحه و ۴۲۷ کیلوبایت) در دسترس است.

پی‌نوشت
عهدنامه‌ی ترکمانچای به دو زبان پارسی و روسی نوشته شده است و در قریه‌ی ترکمان‌چای به امضاء رسیده است. متن کامل پارسی آن در این نشانی و متن روسی آن در این نشانی در دسترس است.

باید توجه داشت که تاریخ امضای قرارداد دهم فوریه ۱۸۲۸ تقویم روسی است و در آن دوران روسیه از تقویم مسیحی یولی (Julian) استفاده می‌کرده و نه تقویم مسیحی گریگوری (Gregorian تقویم اروپای غربی). به همین خاطر است به تقویم گریگوری در واقع روز امضای قرارداد ترکمانچای ۲۲ فوریه ۱۸۲۸ تقویم مسیحی گریگوری خواهد بود. همان گونه که انقلاب اکتبر روسیه به تقویم گریگوری در ماه نوامبر است.