واژه‌شناسی: دوجین و دوقلو

شنبه ۲/دی/۱۳۹۱ - ۲۲/دسامبر/۲۰۱۲

واژه‌ی دوجین (با اُی کوتاه یا به شکل درست‌تر: دُجین) در زبان پارسی از ریشه‌ی فرانسوی douzaine (دوزِن با اُی بلند) به معنای «دوازده تایی» و صفت douze (دوز) است که خود کوتاه شده‌ی duodecim در لاتین (دارای دو بخش: duo = دو + decim = ده) است. این واژه‌ی فرانسوی در انگلیسی به صورت dozen درآمده است.

«دوزِن» فرانسوی در پارسی به صورت «دوجین» نوشته شده است و جالب آن که در پارسی «دو» آغاز را برداشته و «جین» را به معنای «شش» می‌گیرند! (دوجین = دوازده = دو تا شش تا)

نمونه‌ی دیگر از این گونه اشتباه‌ها واژه‌ی «دوقلو» است. این واژه از زبان ترکی وارد پارسی شده است و از فعل «دوقماق» به معنای «زاییدن» است. در واقع «دوقلو» (doqlu دوق + لو) به معنای «همزاد» است. اما در زبان پارسی (do-qolu دو + قلو) خوانده شده و «دو» نخست آن پارسی پنداشته شده و از آن «قلو» به دست آمده و در ترکیب‌های تازه مانند «سه قلو» و «چهارقلو» و مانند آن هم ساخته شده است.

البته این گونه برداشت‌ها درباره‌ی وام‌واژه‌ها در همه‌ی زبان‌ها روی می‌دهد. برای نمونه ن.ک. نوشتار «نارنگی و پرتقال».