دکتر سیروس علایی و نقشه‌های تاریخی ایران

سه‌شنبه ۷/تیر/۱۳۹۰ - ۲۸/جون/۲۰۱۱

دکتر سیروس علایی مدرک دکتری خود در رشته‌ی مهندسی را از دانشگاه صنعتی برلین دریافت کرد و در طی بیست سال چندین شرکت مهندسی به راه انداخت و مدیریت کرد و مدت هشت سال هم در دانشگاه تهران درس داده است. پس از انقلاب به انگلستان رفت و سال‌هایی است که در همانجا زندگی می‌کند و در کنار کار به عنوان مهندس مشاور، به پژوهش‌های تاریخی به ویژه در زمینه‌ی تاریخ نقشه‌نگاری (cartography) در ایران و گردآوری نقشه‌های قدیمی ایران نیز مشغول است. یکی از دستاوردهای این مطالعه‌ها مقاله‌ی «نقشه‌نگاری ایران» در دانشنامه‌ی ایرانیکا است.

دکتر علایی در سال ۲۰۰۵ م./۱۳۸۴ خ. از راه انتشارات دانشگاهی بریل (Brill) کتابی به نام «نقشه‌های عمومی ایران» را منتشر کرده است.



نقشه‌های عمومی ایران از سال ۱۴۷۷ تا ۱۹۲۵ م. (General Maps of Persia)
نویسنده: سیروس علایی
ناشر: بریل
سال: ۲۰۰۵ م. / ۱۳۸۴ خ.
صفحه: ۳۲۴

این کتاب از دو فصل عمده تشکیل شده است: فصل ۱: نقشه‌های بطلمیوسی که در آن به زندگی و کارهای بطلمیوس پرداخته شده است. فصل ۲: نقشه‌های عمومی و منطقه‌ای ایران که به نقشه‌های ایران تولید شده در کشورهای گوناگون مانند ایتالیا، اسپانیا، پرتغال، فرانسه، آلمان، بریتانیا، عثمانی و خود ایران می‌پردازد. سپس خود نقشه‌ها ارائه شده‌اند. سال ۱۴۷۷ م. (۲۳ سال پیش از آغاز صفویان) تاریخ نخستین نقشه‌های به سبک نوین است که اروپاییان از ایران تهیه کرده‌اند و سال ۱۹۲۵ م. سالی است که سازمان نقشه‌برداری ایران به طور رسمی در زمان رضا شاه آغاز به کار کرد.

سال گذشته (۲۰۱۰ م./۱۳۸۹ خ.) نیز دکتر علایی کتاب مهم دیگری در همین زمینه منتشر کرد به نام «نقشه‌های ویژه‌ی ایران: از سال ۱۴۷۷ تا ۱۹۲۵ م.» که تکمیل‌کننده‌ی جلد پیشین است.


نقشه‌های ویژه‌ی ایران از سال ۱۴۷۷ تا ۱۹۲۵ م.
نویسنده: دکتر سیروس علایی
ناشر: انتشارات بریل
سال: ۲۰۱۰ م. / ۱۳۸۹ خ.
صفحه: ۴۶۶

فصل‌های این کتاب نیز عبارتند از:

فصل ۱: نقشه‌های تاریخی ایران
- نقشه‌های پیشااسلامی
- دوران مادها
- دوران هخامنشیان
- دوران جنگ‌های اسکندر و سلوکیان
- دوران اشکانیان و ساسانیان
- دوران اسلامی تا پیش از صفویان

فصل ۲: نقشه‌های ناحیه‌ای
- آذربایجان و شمال غرب ایران
- سیستان و بلوچستان و جنوب شرق ایران
- فارس و جنوب ایران
- گیلان و شمال ایران
- خراسان و شرق ایران
- جنوب غرب ایران: کردستان، کوه‌های بختیاری، لرستان، خوزستان و جنوب غرب ایران

فصل ۳: دریای کاسپین و ساحل ایران

فصل ۴: خلیج فارس و ساحل و جزیره‌های ایرانی

فصل ۵: نقشه‌های مرزی
- مرزهای غربی
- مرزهای شمالی
- مرزهای شرقی

فصل ۶: نقشه‌ی راه‌ها

فصل ۷: نقشه‌ی شهرها و منطقه‌های تاریخی
شامل شهرهای: اردبیل، اصفهان (شهر اصفهان و میدان شاه/نقش جهان و دیگر بناهای مهم)، ایزدخواست، بمپور ()، بندر عباس، بوشهر، بیستون، پارسه (Persepolis)، تبریز، تهران، جلفا، ری، سرخس، سرپل ذهاب، ساوه، شیراز، سلطانیه، قزوین، قم، قمشه، کاشان، کرمان، کرمانشاه، مشهد، هرمز، همدان، یزد

فصل ۸: نقشه‌های سیاسی، ترابری و قومی
- نقشه‌های سیاسی و نظامی
- نقشه‌های ترابری و اقتصادی
- نقشه‌های پراکندگی قومی

فصل ۹: نقشه‌های طبیعی، مکان‌نگاری (Topographical)، و زمین‌شناسی
- رودخانه‌ها
- دریاچه‌ها و نمکزارها
- کوه‌ها و برش عرضی
- نقشه‌های زمین‌شناسی

بهای دوره‌ی دوجلدی ۴۵۰ یورو برابر ۶۳۹ دلار امریکا است.

دکتر سیروس علایی به همین مناسبت گفت‌وگویی هم کرده است که می‌توانید در این نشانی بخوانید.