گذرنامه‌ی سال ۱۳۱۱

یک‌شنبه ۱۶/تیر/۱۳۸۷ - ۶/جولای/۲۰۰۸

نمونه‌ای از گذرنامه‌های دوران رضا شاه (پهلوی اول). در قدیم به گذرنامه «تذکَرهء مرور» یا «تذکره» گفته می‌شد. برای دیدن تصویرها در اندازه‌ی اصلی روی آنها کلیک کنید.


صفحه‌ی ۱: بعضی از مواد قانون‌نامهء تذکره:
مادهء نوزدهم: هرگاه یکی از رعایای ایران بخواهد در ممالک خارجه اقامت اختیار نماید باید تذکرهء خود را بقونسولگری دولت علیّهء ایران که آن شخص در قلمرو ماموریت اوست برده سه قران داده در دفتر قونسولگری بامضا برساند تا انقضاء مدت آن تذکرهء مرور را در دست داشته باشد. بعد از انقضاء مدت آن از قونسولگری تذکرهء اقامت تحصیل کرده تذکرهء مرور خویش را بقونسولگری رد کند و هرگاه تذکرهء سابق خود را مفقود کرده باشد باید تبعهء ایران بودن خود را ثابت و پس از آن تحصیل تذکره نماید.


صفحه‌ی ۲-۳


صفحه‌ی ۴-۵

جالب آن که تراشیده بودن ریش و داشتن نشانی ویژه روی صورت در صفحه‌ی مشخصات نوشته می‌شده. روی مذهب خط کشیده شده و به جای آن نوشته: «ملیّت: ایرانی». دیگر مشخصات: سن یا تاریخ تولد، محل تولد، قد، مو، چشم، ریش، چهره و رنگ، علایم مخصوص، حرفه، عیال و اطفال، معرّف، محل اقامت و ملیت.

در گذرنامه‌های جمهوری اسلامی ایران تا همین چند سال پیش «شهروندی» (تابعیّت یا همان ملیّت) را نمی‌نوشتند. و هر یک از اطلاعات لازم در صفحه‌ی دیگری بود. و اگر با آنها به سفری خارجی می‌رفتید ماموران اداره‌ی مهاجرت کشور مقصد دچار سرگیجه می‌شدند زیرا

۱- گذرنامه از طرف راست باز می‌شد. گویا تنها مامور ایرانی را در نظر داشتند که در هنگام خروج از ایران قرار است گذرنامه را واررسی کند. حال آن که تمام گذرنامه‌های دنیا از سمت چپ باز می‌شود حتا کشورهایی مانند مصر و دیگر کشورهای عرب زبان.

۲- نام پدرتان هم در گذرنامه‌ی شما بود. ماموری از من پرسید این شخص کیست. گفتم این نام پدرم است. گفت نام پدرت در گذرنامه‌ی تو چه می‌کند؟

۳- تاریخ پایان اعتبار گذرنامه در چند صفحه بعد بود. مامور خارجی باید چند صفحه ورق می‌زد تا ببیند گذرنامه هنوز اعتبار دارد یا نه.

۴- هیچ نامی از شهروندی در صفحه‌ی مشخصات نبود. بنابراین باید جلد گذرنامه را هم نگاه می‌کردند تا بدانند شما کجایی هستید.

۵- در صفحه‌ی مشخصات همراهان ترجمه‌ی «نام همسر» را نوشته بودند «Wife's name» انگار گذرنامه تنها برای مردان است. (البته در این گذرنامه‌ی بالا هم «ریش» نشان می‌دهد که دارنده‌ی اصلی مردان بوده‌اند نه زنان!)