شکست اسلام سیاسی

چهارشنبه ١۴/اسفند/١٣٩٢ - ۵/مارچ/٢٠١۴

یکی از موضوع‌های داغ و مورد بحث در جهان امروزی جنبش‌های بنیادگرا است و از این میان، به خاطر پوشش‌های رسانه‌ای و هدف‌های سیاسی، جنبش‌های اسلام‌گرا پوشش خبری و رسانه‌ای بیشتری می‌یابند. به تازگی به کتابی برخوردم که درباره‌ی جنبش‌های اسلام‌گرا است که در این جستار به معرفی آن می‌پردازم.


نام کتاب: شکست اسلام سیاسی
(Failure of Political Islam عنوان فرانسه: L'echec de l'Islam politique)
نویسنده: اولیویه روآ (Olivier Roy)
ناشر: انتشارات دانشگاه هاروارد
سال: ١٩٩۴ م. / ١٣٧٣ خ.
صفحه: ٢٣٨


جلد کتاب در چاپ سال ١٩٩٩ م. / ١٣٧٨ خ.

اصل کتاب در سال ١٩٩٢ م. / ١٣٧١ خ. به زبان فرانسه منتشر شده است. اولیویه روآ (زاده: ١٩۴٩ م. / ١٣٢٨ خ.) یکی از خاورشناسان معروف فرانسوی است که کتاب‌ها و مقاله‌های فراوانی درباره‌ی کشورهای آسیای میانه و آسیای غربی نوشته است، از جمله کتاب «آسیای میانه‌ی نو: آفرینش ملت‌ها» (New Central Asia: Creation of Nations) که در آن به پروژه‌ی ملت‌سازی استالین در آسیای میانه و پیامدهای آن پس از فروپاشی اتحاد شوروی پرداخته است. روآ در سال ١٩٧٢ م. / ١٣۵١ خ. مدرک کارشناسی ارشد خود را در زبان پارسی و فرهنگ ایرانی از «بُنداد (موسسه‌ی) ملی زبان‌ها و فرهنگ‌های خاوری» (Institut National des Langues et Civilisations Orientales) در پاریس دریافت کرد و در سال ١٩٩۶ م. / ١٣٧۵ خ. هم مدرک دکتری خود را در علوم سیاسی از «بُنداد مطالعات سیاسی پاریس (Institut d'Études Politiques de Paris) دریافت کرد.

فهرست گنجانده‌های کتاب «شکست اسلام سیاسی» چنین است:

پیشگفتار

١- اسلام و سیاست: از تراداد (سُنت) تا بازدیس‌گرایی (اصلاح‌طلبی)
٢- مفهوم‌های اسلام‌گرایی
٣- جامعه‌شناسی اسلام‌گرایی
۴- بن‌بست‌های ایدئولوژی اسلام‌گرایی
۵- نوبنیادگرایی: از «اخوان المسلمین» تا «جبهه‌ی اسلامی» الجزایر
۶- نواندیشه‌کاران اسلام‌گرا
٧- ژئواستراتژی (زمین‌شگردی) اسلام‌گرایی: دولت‌ها و شبکه‌ها
٨- اقتصاد اسلامی: در میان توهّم و خطابه
٩- افغانستان: جهاد و جامعه‌ی ترادادی (سُنتی)
١٠- ایران: شیعه‌گرایی و انقلاب
١١- عامل تشیع در سیاست خارجی ایران

نتیجه‌گیری: ناحیه‌های خاکستری فردا
یادداشت‌ها

باید توجه داشت که این کتاب در آغاز دهه‌ی ١٩٩٠ م. / ١٣٧٠ خ. نوشته شده و اوضاع سیاسی جهان در آستانه‌ی دگرگونی بزرگی بود.

نویسنده چند سنجیدار (معیار) برای ارزیابی کامیابی و موفقیت اسلام‌گرایی مطرح می‌کند از جمله شکوفایی اقتصادی، موقعیت سیاسی، و وضعیت فرهنگی؛ و بر این باور است که هیچ یک از جنش‌های اسلام‌گرا در این زمینه‌ها دستاورد مثبت و چشمگیری نداشته‌اند. در این میان، الگوی یاد شده تنها در ایران موفق شده است که به قدرت سیاسی دست پیدا کند.

این کتاب یکی از کتاب‌های مرجع در زمینه‌ی اسلام سیاسی (دست کم تا آغاز دهه‌ی ١٩٩٠ م. / ١٣٧٠ خ.) است. به نظر می‌رسد که پس از ٢٠ سال به ویراست تازه‌ای از این کتاب نیاز داریم.