سلسله‌های اسلامی: دستنامه‌ی گاهشمارانه و تبارشناسانه

سه‌شنبه ۱۷/دی/۱۳۹۲ - ۷/ژانویه/۲۰۱۴

در زمینه‌ی پژوهش درباره‌ی تاریخ سلسله‌های اسلامی، داشتن فهرست نام فرمانروایان و تاریخ فرمانروایی آنان به ویژه برای وارسی برخی رخدادها و ادعاها اهمیت فراوانی دارد. در این جستار به معرفی کتابی درباره‌ی سلسله‌ها و خاندان‌های حکومتی اسلامی می‌پردازم.


نام کتاب: تاریخ جدید سلسله‌های اسلامی: دستنامه‌ی گاهشمارانه و تبارشناسانه
(The New Islamic Dynasties: A Chronological and Genealogical Manual)
نویسنده: کلیفورد ادموند بازورث (Clifford Edmund Bosworth)
ناشر: انتشارات دانشگاه کلمبیا
سال: ۱۹۹۶ م. / ۱۳۷۵ خ.
صفحه: 389

کلیفورد ادموند بازورث (زاده: ۱۹۲۸ م. / ۱۳۰۷ خ.) از خاورشناسان برجسته است که برای پژوهشگران در زمینه‌ی تاریخ اسلام و ایران بسیار شناخته است. از وی نزدیک ۱۰۰ مقاله در دانشنامه‌ی ایرانیکا و نزدیک ۲۰۰ مقاله در دانشنامه‌ی اسلام منتشر شده است. وی هم چنین ده‌ها جلد کتاب هم به زبان انگلیسی به چاپ رسانده است مانند: ترجمه‌ی تاریخ بیهقی به انگلیسی، ترجمه‌ی تاریخ طبری به انگلیسی، میراث اسلام، ایران و اسلام، و ...


کلیفورد ادموند بازورث

بر پایه‌ی پیشگفتار کتاب، ویراست نخست این کتاب در سال ۱۹۶۷ م / ۱۳۴۶ خ. با عنوان «سلسله‌های اسلامی: دستنامه‌ی گاهشمارانه و تبارشناسانه» (The Islamic Dynasties: A Chronological and Genealogical Handbook) به چاپ رسیده بود. ویراست نخست در سال ۱۹۷۱ م. / ۱۳۵۰ خ. زیر نظر ایلیا پتروشفسکی ()، خاورشناس سرشناس روس، به زبان روسی ترجمه شد. در سال ۱۹۸۰ م. / ۱۳۵۹ خ. کتاب در استانبول به ترکی ترجمه شد و فصل جدیدی به دست مترجمان درباره‌ی «بیگ‌های آناتولی» بدان افزوده شد. این دو ترجمه، با اجازه‌ی نویسنده بوده اند. در سال ۱۹۸۲ م. / ۱۳۶۱ خ. ترجمه‌ی پارسی آن به دست فریدون بدره‌ای، بی اجازه‌ی نویسنده، در تهران به چاپ رسید. ترجمه‌ی عربی آن هم در سال ۱۹۹۴ م. / ۱۳۷۳ خ. در کویت منتشر شد.

از دهه‌ی ۱۹۶۰ م. / ۱۳۴۰ خ. تا کنون آگاهی‌های فراوانی درباره‌ی سلسله‌های حکومتی مسلمان، به ویژه از راه سکه‌شناسی و ترجمه‌ی کتاب‌ها و منبع‌های اصلی و ترجمه‌ی آنها به زبان‌های اروپایی در دسترس پژوهشگران قرار گرفته است. از این رو نویسنده، ویراست جدید این کتاب را پس از نزدیک ۳۰ سال روزآمد ساخته و با بهبودهایی چاپ کرده است.

آقای فریدون بدره‌ای ویراست جدید کتاب را هم با نام «سلسله‌های اسلامی جدید، راهنمای گاهشماری و تبارشناسی» در سال ۱۳۸۱ خ. / ۲۰۰۲ م. به پارسی برگردانده است.

این کتاب ۱۸۶ سلسله و خاندان حکومتی را از آغاز اسلام تا دوران معاصر در سراسر سرزمین‌های مسلمان از جنوب شرق آسیا تا اسپانیا و غرب آفریقا را بررسی می‌کند.

فهرست گنجانده‌های کتاب چنین است:

پیشگفتار
فهرست کوته‌نوشته‌ها

فصل ۱: خلیفگان

فصل ٢: اسپانیا

فصل ٣: شمال آفریقا

فصل ۴: مصر و سوریه

فصل ۵: عراق و جزیره پیش از سلجوقیان

فصل ۶: شبه جزیره ی عربستان

فصل ٧: غرب آفریقا

فصل ٨: شرق آفریقا و شاخ آفریقا

فصل ٩: قفقاز و سرزمین های غرب ایران پیش از سلجوقیان

فصل ١٠: سرزمین های شرق ایران و فرارود و خوارزم پیش از سلجوقیان

فصل ١١: سلجوقیان، وایستگان آنان و اتابکان

فصل ١٢: ترکان در آناتولی

فصل ١٣: مغولان و جانشینان آنان در آسیای میانه و شرق اروپا

فصل ١۴: ایران پس از مغولان

فصل ١۵: آسیای میانه پس از مغولان

فصل ١۶: افغانستان و هندوستان

فصل ١٧: جنوب شرق آسیا و اندونزی

درباره‌ی هر سلسله/خاندان، نخست نام فرمانروایان و سال حکمرانی آنها آمده است، سپس تاریخ شکل‌گیری و تحولات و دگرگونی‌های آن خاندان به فشردگی بیان شده‌اند و در پایان هر بخش هم کتاب‌ها و سرچشمه‌های بیشتر درباره‌ی آن خاندان/سلسله آورده شده است. چنان که سلسله‌ای شاخه‌های گوناگون در شهرها/منطقه‌های مختلف داشته، همه‌ی شاخه‌های آن نیز معرفی شده‌اند.