ماست و فرهنگ

گاهي با بررسي واژه‏هاي يك زبان مي‏توان به مسائل فرهنگي گويندگان آن پي برد. مثلا با بررسي واژه‏هاي زبان اسلاوي فهميده‏اند كه آنها با مفهوم ”كشور“ بيگانه بوده‏اند زيرا كلمه‏ي براي آن نداشته‏اند و بزرگترين واحد اجتماعي آنها قبيله بوده ‏است.

چند وقتي بود كه ”ماست“ توجه مرا جلب كرده بود. در اكثر زبان‏هاي اروپايي (انگليسي، فرانسه، اسپانيايي و ايتاليايي) به ماست مي‏گويند yoghurt يا yogort كه همان يغورت تركي است. اين نشان مي‏دهد كه اروپاييان چنين چيزي نداشته‏اند و نام را همراه مفهوم از ترك‏هاي عثماني گرفته‏اند. در يك وبلاگ آشپزي ايراني هم ديدم كه نوشته اصل ماست تركي است. اما اين هم‏ميهن توجه نكرده كه وقتي ما در زبان فارسي به اين چيز مي‏گوييم ماست نشان‏دهنده‏ي آن است كه ما پيش از تركان هم ماست داشته‏ايم. حتي با مراجعه به لغت‏نامه‏ي دهخدا مي‏توان ديد كه اين كلمه در سانسكريت هم وجود دارد.

البته طبق نوشته‏ي ويكي‏پديا باور همگاني بر اين است كه ماست را بلغارها (از نسل هون‏ها ) به طور تصادفي ساختند. اما همچنين اشاره مي‏كند كه در ٤٥٠٠ سال پيش نيز در ساير فرهنگ غذاي مشابهي وجود داشته و تا آغاز قرن بيستم ماست غذاي هنديان، آسياي غربي، آسياي مياني (مركزي) و جنوب شرقي اروپا بود. تا اين كه يك زيست‏شناس روس به نام ايليا ايليچ مچنيكف (Ilya Ilyich Mechnikov) متوجه شد يكي از عوامل طول عمر در روستاييان بلغار مصرف زياد ماست است. بعد در سال ١٩١٩ يك اسپانيايي به نام ايزاك كاراسو شروع كرد به توليد صنعتي و انبوه ماست در بارسلون و به نام پسرش اسم كارخانه را دانونه (Danone) گذاشت و اين همان شركتي است كه اكنون در امريكاي شمالي ماست‏هاي دانون (Dannon) را توليد مي‏كند.
توليد صنعتي ماست در امريكا اولين بار در سال ١٩٢٩ توسط يك زوج ارمني مهاجر به نام رز كريكوريان و سركيس كلمبوزيان (Rose Krikorian and Sarkis Colombosian) در ماساچوست انجام شد و شركت آنان امروز به نام ماست كلمبو (Colombo Yogurt) فعاليت مي‏كند.

نمونه‏ي ديگر اعمال مذهبي است. ما در پارسي واژه‏هايي براي عبادت داريم مانند نماز و روزه. اما ساير مسلمانان از كلمات عربي صلاه و صوم استفاده مي‏كنند. باز اين نشان مي‏دهد كه ما پيش از اسلام اين عبادت‏ها را داشته‏ايم. زرتشتيان نماز و روزه داشته‏اند و اتفاقا هم ٥ نوبت نماز مي‏خواندند. (حتي برخي معتقدند كه نمازهاي اسلام از نمازهاي زرتشتي اقتباس شده).